2019/2122
|
TÜRKİYE CUMHURİYETİ |
|
ANAYASA MAHKEMESİ |
|
|
|
|
|
BİRİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
AKHANLAR İNŞAAT TAAHHÜT VE TİC. LTD. ŞTİ. BAŞVURUSU |
|
(Başvuru Numarası: 2019/2122) |
|
|
|
Karar Tarihi: 12/4/2023 |
|
|
|
BİRİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
Başkan |
: |
Hasan Tahsin GÖKCAN |
|
Üyeler |
: |
Muammer TOPAL |
|
|
|
Recai AKYEL |
|
|
|
Yusuf Şevki HAKYEMEZ |
|
|
|
Selahaddin MENTEŞ |
|
Raportör |
: |
Muhammed Cemil KANDEMİR |
|
Başvurucu |
: |
Akhanlar İnşaat Taahhüt ve Tic. Ltd. Şti. |
|
Temsilcisi |
: |
Mehmet Fatih AKTAŞ |
I. BAŞVURUNUN ÖZETİ
1. Başvuru, ihtirazi kayıtla verilen düzeltme beyannamesi üzerinden tarh edilen vergi ve cezalara karşı açılan davanın esası incelenmeden reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
2. Vergi idaresi, hakkında olumsuz tespit bulunan mükelleflerden yaptığı alışların gerçekliğini ispatlamaması veya beyanlarını düzeltmemesi durumunda özel esaslara alınacağını başvurucuya ihtar etmiştir. Bunun üzerine başvurucu, 2016/4 dönemine ait katma değer vergisine ilişkin olarak ihtirazi kayıtla düzeltme beyannamesi vermiştir. Düzeltme beyannamesine dayanılmak suretiyle başvurucu adına katma değer vergisi ile damga vergisi tarh edilmiş ve vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi uygulanmıştır.
3. Başvurucu, söz konusu işlemlere karşı dava açmıştır.
4. İstanbul 7. Vergi Mahkemesince dava kabul edilmiş ve tarhiyatlar iptal edilmiştir. Kararın gerekçesinde özetle başvurucunun ihtirazi kayıtlı beyannameyi özgür iradesiyle verdiğinden söz edilemeyeceği belirtilmiştir. Kararda, sahte fatura kullanıp kullanmadığı hususunda başvurucu nezdinde herhangi bir incelemede bulunulmadığı, sahte fatura kullanıcısı olarak değerlendirilip olumsuz mükellefler listesine alınmama ve katma değer vergisi iadelerinde sorun yaşamama adına ihtirazi kayıtlı olarak başvurucunun verdiği beyannameler üzerine tahakkuk ettirilen katma değer vergisi, damga vergisi, hesaplanan gecikme faizi ve kesilen vergi ziyaı cezasında hukuka uygunluk görülmediği ifade edilmiştir.
5. Davalı idare, bu karara karşı istinaf yoluna başvurmuştur. İstanbul Bölge İdare Mahkemesi İkinci Vergi Dava Dairesince (Bölge İdare Mahkemesi) davalı idarenin istinaf başvurusu kabul edilerek mahkeme kararı kaldırılmış ve dava reddedilmiştir. Kararın gerekçesinde özetle beyanname verme süresi geçtikten sonra verilen beyannameye konulan ihtirazi kaydın, beyanname üzerinden yapılan tahakkuka etkisi olmadığı gibi dava açma hakkı da vermeyeceği belirtilmiştir. Bölge İdare Mahkemesince davanın kabulü yönündeki mahkeme kararı kaldırılarak davanın tahakkuk işlemleri yönünden incelenmeksizin reddine, vergi ziyaı cezası yönünden reddine karar vermiştir.
6. Başvurucu, nihai kararı 21/12/2018 tarihinde öğrenmiş; 16/1/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.
7. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.
II. DEĞERLENDİRME
8. Başvurucu; hakkında özel esaslar uygulanacağını öğrenmesi üzerine ihtirazi kayıtla beyanname verdiğini, ihtirazi kaydın mükelleflerin kendi beyanlarına göre yapılan işlemler aleyhine dava açamayacaklarına ilişkin kurala karşı geliştirilen bir müessese olduğunu ve hangi sürede verileceğine ilişkin kanuni bir sınırlama olmadığını ileri sürmüştür. Başvurucu, adil yargılanma hakkının ve hak arama hürriyetinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.
9. Bakanlık görüşünde, başvuruya ilişkin süreç özetlendikten sonra yapılacak incelemede Anayasa Mahkemesi içtihadı ve somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınmasının faydalı olacağı değerlendirmesine yer verilmiştir. Bakanlık görüşünün ekinde Gelir İdaresi Başkanlığından temin edilen görüş yazısına yer verilmiştir. Gelir İdare Başkanlığının yazısında, mevzuat gereğince başvurucuya olumsuzluğun giderilmesine davet yazısı yazılarak alışların gerçekliğini ispatlamaması veya beyanlarını düzeltmemesi durumunda özel esaslara alınacağının bildirildiği, başvurucunun bunu ispat etmek yerine ihtirazi kayıt ile beyanlarını düzletmeyi tercih ettiği belirtilmiştir. Söz konusu yazıda ayrıca süresi geçtikten sonra verilen beyannameye konulan ihtirazi kaydın dava açma hakkı vermeyeceği ileri sürülmüştür. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.
10. Başvuru, mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelenmiştir.
11. Anayasa Mahkemesi, ihtirazi kayıtla verilen düzeltme beyannamesi üzerinden tarh edilen vergi ve cezalara karşı açılan davanın esası incelenmeden reddedilmesi üzerine yapılan Emin Akyol, B. No: 2019/4696, 18/1/2023 başvurusunu mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelemiştir. Mezkûr kararda; başvurucunun düzeltme beyannamesini idarenin talebi üzerine verdiği, bunun pişmanlıkla verilen beyannameden farklılık arz ettiği değerlendirilmeden davanın incelenmeksizin reddine karar verildiği belirtilmiştir. Kararda, düzeltme beyannamesine ihtirazi kayıt konulmasının dava açma hakkı vermeyeceği şeklindeki yorumun başvurucuyu iddialarının esasının incelenmesinden mahrum bıraktığı, başvurucuya ağır bir külfet yüklediği değerlendirilmiştir. Bu sebeple başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin ölçüsüz olduğu, mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır (aynı kararda bkz. §§ 43-46). Somut olayda Emin Akyol kararından ayrılmayı gerektiren bir husus bulunmamaktadır. Başvurucunun mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
III. GİDERİM
12. Başvurucu, ihlalin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
13. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).
IV. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan mahkemeye erişim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
C. Kararın bir örneğinin mahkemeye erişim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak amacıyla İstanbul Bölge İdare Mahkemesi İkinci Vergi Dava Dairesine (E.2018/2894, K.2018/3615) iletilmek üzere İstanbul 7. Vergi Mahkemesine (E.2017/1805, K.2018/1123) GÖNDERİLMESİNE,
D. 364,60 TL harçtan oluşan yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,
E. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,
F. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 12/4/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.