2019/8550
|
TÜRKİYE CUMHURİYETİ |
|
ANAYASA MAHKEMESİ |
|
|
|
|
|
BİRİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
CEREN KİMYEVİ MADDELER METAL VE TURİZM SAN. VE TİC. A.Ş. BAŞVURUSU |
|
(Başvuru Numarası: 2019/8550) |
|
|
|
Karar Tarihi: 12/4/2023 |
|
|
|
BİRİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
Başkan |
: |
Hasan Tahsin GÖKCAN |
|
Üyeler |
: |
Muammer TOPAL |
|
|
|
Recai AKYEL |
|
|
|
Yusuf Şevki HAKYEMEZ |
|
|
|
Selahaddin MENTEŞ |
|
Raportör |
: |
Muhammed Cemil KANDEMİR |
|
Başvurucu |
: |
Ceren Kimyevi Maddeler Metal ve Turizm San. ve Tic. A.Ş. |
|
Vekili |
: |
Av. Hakan SÖNERCAN |
I. BAŞVURUNUN ÖZETİ
1. Başvuru, ihtirazi kayıtla verilen düzeltme beyannamesi üzerinden tarh edilen vergi ve cezalara karşı açılan davanın esası incelenmeden reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
2. Başvurucunun özel esaslara tabi tutulmasına ilişkin işleme karşı açtığı davada İstanbul 5. Vergi Mahkemesinin 26/4/2018 tarihinde iptal kararı verdiği anlaşılmıştır. Başvurucu, indirime konu bazı firmalardan yapılan alışları çıkararak katma değer vergisine ilişkin olarak ihtirazi kayıtla düzeltme beyannamesi vermiştir. Düzeltme beyannamesine dayanılmak suretiyle başvurucu adına katma değer vergisi ile damga vergisi tarh edilmiş ve vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi uygulanmış ve ihbarnameler başvurucuya 19/4/2018 tarihinde tebliğ edilmiştir.
3. Başvurucu söz konusu işlemlere karşı dava açmıştır.
4. İstanbul 14. Vergi Mahkemesince (Mahkeme) dava kabul edilmiş ve dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir. Kararda, süresinde katma değer vergisi beyannamelerini veren başvurucunun daha sonra ihtirazi kayıtla, hakkında olumsuzluklar tespit edildiği belirlenen firmalardan yaptığı alımlara ilişkin indirime konu bazı faturaları beyannameden çıkardığı, başvurucunun aleyhine olan bu durumun kendi iradesiyle ortaya çıktığı iddia edilse de ticari hayatın olağan koşulları altında bir yükümlünün bu yönde verdiği ikinci beyannameyi özgür iradesiyle düzenlediğinden söz edilemeyeceği belirtilmiştir. Kararın gerekçesinde, başvurucunun mal ve hizmet alımında bulunduğu mükellef hakkındaki tespitler yeterli görülerek, başvurucunun kullandığı faturaların gerçek olup olmadığına yönelik olayın gerçek mahiyetini ortaya koyacak bir inceleme yapılmaksızın idarenin baskısı altında verdiği beyannameler üzerine tahakkuk ettirilen vergiler, hesaplanan gecikme faizi ve kesilen vergi ziyaı cezalarında hukuka uygunluk görülmediği ifade edilmiştir.
5. Davalı idare bu karara karşı istinaf yoluna başvurmuştur. İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Birinci Vergi Dava Dairesi (Bölge İdare Mahkemesi) istinaf başvurusunu kabul ederek mahkeme kararını kaldırmış ve davayı reddetmiştir. Kararın gerekçesinde özetle başvurucunun beyanname verme süresini geçirdikten sonra faturalarını kayıtlara intikal ettirdiği firma hakkındaki olumsuz tespitler nedeniyle söz konusu faturalar kayıtlardan çıkarılarak ilgili dönemlere ait katma değer vergisi düzeltme beyannamelerine konulan ihtirazi kaydın, süresinden sonra verilen beyanname üzerine tahakkuk ettirilen vergiye dava açılmasına olanak sağlayan bir çekince olarak kabulüne olanak bulunmadığı ifade edilmiştir. Bölge İdare Mahkemesi, beyannameler yasal süresinden sonra verildiğinden verginin süresinde tahakkuk ettirilememesi nedeniyle vergi ziyaı cezası yönünden de davayı reddetmiştir.
6. Başvurucu, nihai kararı 17/2/2019 tarihinde öğrenmiştir. Bireysel başvuru 19/3/2019 tarihinde yapılmıştır.
7. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.
II. DEĞERLENDİRME
8. Başvurucu, özel esaslara alınarak ve bu yolla tehdit edilerek düzeltme beyannamesi vermeye zorlandığını, özel esaslara alınmasına ilişkin işleme karşı açtığı davada verilen iptal kararının Bölge İdare Mahkemesince dikkate alınmadığını ileri sürerek adil yargılanma ve hakkaniyete uygun yargılanma haklarının ve eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.
9. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.
10. Başvuru, mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelenmiştir.
11. Anayasa Mahkemesi, ihtirazi kayıtla verilen düzeltme beyannamesi üzerinden tarh edilen vergi ve cezalara karşı açılan davanın esası incelenmeden reddedilmesi üzerine yapılan Emin Akyol, B. No: 2019/4696, 18/1/2023 başvurusunu mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelemiştir. Mezkûr kararda; başvurucunun düzeltme beyannamesini idarenin talebi üzerine verdiği, pişmanlıkla verilen beyannameden farklılık arz ettiği değerlendirilmeden davanın incelenmeksizin reddine karar verildiği belirtilmiştir. Kararda, düzeltme beyannamesine ihtirazi kayıt konulmasının dava açma hakkı vermeyeceği şeklindeki yorumun başvurucuyu iddialarının esasının incelenmesinden mahrum bıraktığı, başvurucuya ağır bir külfet yüklediği değerlendirilmiştir. Bu sebeple başvurucunun mahkemeye erişim hakkına yapılan müdahalenin ölçüsüz olduğu, mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır (aynı kararda bkz. §§ 43-46). Somut olayda her ne kadar idarenin açık bir talebi görülmese de başvurucunun özel esaslara alınma sonrasında düzeltme beyannamesi verdiği dikkate alındığında Emin Akyol kararından ayrılmayı gerektiren bir husus bulunmamaktadır. Başvurucunun mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
III. GİDERİM
12. Başvurucu, ihlalin tespit edilmesini istemiş ve tazminat talebinde bulunmuştur.
13. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).
14. Öte yandan ihlalin niteliğine göre yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucuların tazminat talepleri kabul edilmemiştir.
IV. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan mahkemeye erişim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
C. Kararın bir örneğinin mahkemeye erişim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak amacıyla İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Birinci Vergi Dava Dairesine (E.2018/3548, K.2018/4081) iletilmek üzere İstanbul 14. Vergi Mahkemesine (E.2018/882, K.2018/2332) GÖNDERİLMESİNE,
D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,
E. 364,60 TL harç ve 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 10.264,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,
F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,
G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 12/4/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.