2021/1452 K. 2022/1388 T. 16.11.2022

VDDK., E. 2021/1452 K. 2022/1388 T. 16.11.2022

T.C. Danıştay Başkanlığı - Vergi Dava Daireleri Kurulu
Esas No.: 2021/1452
Karar No.: 2022/1388
Karar tarihi: 16.11.2022
 

T.C.

D A N I Ş T A Y

VERGİ DAVA DAİRELERİ KURULU

Esas No : 2021/1452

Karar No : 2022/1388

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Bakanlığı adına … Gümrük Müdürlüğü

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Petrolcülük Dağıtım Anonim Şirketi

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :

Dava konusu istem: Davacı tarafından, … Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketinden satın alınan motorin cinsi akaryakıtın antrepodan tesliminin davalı tarafından hukuka aykırı olarak tesis edilen işlemler nedeniyle geciktiğinden bahisle söz konusu eşyanın satın alındığı 13/01/2017 tarihinden, teslim edildiği 04/08/2017 tarihine kadar ödenen depolama hizmet bedeli olan 260.000,00 TL'nin davalı idarece tazmin edilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali ile depolama hizmet bedeli olarak ödenen 260.000,00 TL'nin ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tazmini istemiyle dava açılmıştır.

... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı:

Dava konusu işlemin dayanağının davacıya ait akaryakıtın vergi borçları nedeniyle teslim alınmasının engellenmesine dair işlemler olduğu anlaşıldığından davanın 2576 sayılı Kanun'un 6. maddesi uyarınca vergi mahkemelerinin görevine girdiği sonucuna varılmıştır.

Mahkeme bu gerekçeyle davanın görev yönünden reddine, dava dosyasının görevli ve yetkili Samsun Vergi Mahkemesine gönderilmesine karar vermiştir.

… Vergi Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı:

Olayda, … Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketi tarafından ithal edilen ve Samsun ile Mersin illerindeki antrepolarda bulunan motorin cinsi 8.000.000 litre miktarındaki akaryakıt dava dışı … Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından satın alınmıştır. … Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketinin akaryakıt depolarında yapılan fiili envanter neticesinde ithal edilen akaryakıt miktarı ile özel tüketim vergisi beyannamelerinde yer alan tutarların farklı olduğu tespit edildiğinden bahisle Göztepe Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından şirket adına 29/11/2013 tarihinde ihtiyati haciz işlemi uygulanmıştır. Bu kapsamda ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından satın alınan akaryakıt haczedilmiş ve söz konusu haciz işlemi ile ilgili olarak ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından istihkak iddiası ile dava açılmıştır.

… Anadolu ... Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile ... Akaryakıt Anonim Şirketinin istihkak iddiasının kabulüne, Samsun ve Mersin illerindeki antrepolarda bulunan ulusal marker eklenmiş/eklenmemiş olan toplam 8.000.000 litre akaryakıt üzerindeki haczin kaldırılmasına karar verilmiştir. Söz konusu karar, Yargıtay ... Hukuk Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla vekalet ücreti yönünden düzeltilerek onanmış ve aynı Dairenin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla karar düzeltme istemi reddedilerek kesinleşmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından, antrepoda depolanan 2.990.000 litre ulusal marker eklenmemiş, 101.152 litre ulusal marker eklenmiş akaryakıtın teslimi talebiyle davalı idareye 19/12/2016 tarihinde yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemle davalı tarafından olayda Gümrük Kanunu'nun 74. maddesinde yer alan ve eşyanın serbest dolaşıma giriş koşulu olan ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken teminatın yatırılmamış olması nedeniyle serbest dolaşıma giriş işlemleri tamamlanmamış eşyanın henüz gümrük gözetimi ve denetimi devam ettiği belirtilmiş ve anılan Kanun'un 70. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (c) bendi, (2) numaralı fıkrası ile 74. maddelerinde belirtilen hususların yerine getirilmediğinin anlaşılması nedeniyle aynı Kanun'un 177. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f) bendi uyarınca eşyanın tasfiyeye tabi tutulacağı bildirilmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından, ... Asliye Hukuk Mahkemesinin E:…, K:… sayılı kesinleşen kararı uyarınca malın teslimine ilişkin hükmün infazını teminen ... İcra Müdürlüğünün … dosyası ile başlatılan takipte verilen talimat üzerine ... İcra Müdürlüğünün … sayılı talimat dosyası oluşturulmuş ve asıl icra dosyasında verilen talimat doğrultusunda 16/01/2017 tarihinde eşya teslim alınmak üzere antrepoya gelinmiş ve antrepoda bulunan millileştirilmiş 101.152 litre akaryakıt 16/01/2017 tarihinde ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketine teslim edilmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından Samsun Gümrük Müdürlüğünün denetimi altındaki gümrük antreposunda bulunan akaryakıtın yargı kararları dikkate alınarak teslim edilmesi istemiyle davalı idareye yapılan başvurunun "özel tüketim vergisinin ödenmesi veya karşılığında teminat gösterilmesi gerektiği" görüşüyle … tarih ve … sayılı işlemle reddedilmesi üzerine anılan işlemin iptali istemiyle açılan davada, … Vergi Mahkemesinin … tarih ve E:… sayılı kararıyla dava konusu işlemin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir. Değinilen karar uyarınca Samsun Gümrük Müdürlüğünün 04/08/2017 tarihli yazısıyla antrepoda bulunan akaryakıtın teslim alınabileceği ... Akaryakıt Anonim Şirketine bildirilmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından eşyanın davacıya geç teslimi nedeniyle 13/01/2017 ila 04/08/2017 tarihini kapsayan dönem için eşyanın depolandığı antrepoya ödenen kira bedelinin tazmin edilmesi istemiyle davacı tarafından … tarihinde davalı idareye yapılan başvurunun … tarih ve … sayılı işlem ile reddedilmesi üzerine davacı tarafından değinilen işlemin iptali ile ödenen kira bedelinin tahsil tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

Dava dosyası ile davacının eşyayı satın aldığı ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından aynı eşya nedeniyle uğranıldığı ileri sürülen zararın tazmini talebiyle açılan davalara ait … Vergi Mahkesinin E:…, E:… sayılı dosyalarının UYAP ortamında birlikte incelenmesi neticesinde, ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından … Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketinin ithal ettiği ve … Petrol ve Ticaret Anonim Şirketince işletilen antrepoda bulunan motorin cinsi akaryakıtın 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'na ekli (I) sayılı listede yer aldığı anlaşılmaktadır. Anılan şirketlerin aralarında akdettikleri 01/10/2013 tarihli ikmal anlaşması çerçevesinde eşya ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından satın alınmıştır. Akdedilen sözleşmenin 3/i maddesinde alıcının anlaşma konusu ürünlerin temini veya satışı ile ilgili Petrol Piyasası Kanunu ve ilgili diğer mevzuata uygun hareket etmeyi kabul ettiği hususu düzenlenmiştir.

Göztepe Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından 6183 sayılı Kanun uyarınca 29/11/2013 tarihinde tesis edilen ihtiyati haciz işlemi uyarınca Samsun 19 Mayıs Vergi Dairesi Müdürlüğünce niyabeten hacizli akaryakıtın bulunduğu … Petrol ve Ticaret Anonim Şirketince işletilen antrepoya gidilmiş ve 30/12/2013 tarihli tutanaklar düzenlenmiştir. İlk tutanakta, depoda borçlu … Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketine ait akaryakıt bulunmadığı, söz konusu akaryakıtın ... Akaryakıt Anonim Şirketine satıldığı dolayısıyla belirtilen adreste borçlu Beyaz Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketine ait hacze konu malvarlığının tespit edilemediği belirtilmiştir.

Antrepo yetkilisinin haciz tutanağına itiraz etmesi üzerine ek ifadesini içerir aynı tarihli diğer bir tutanakta, Mersin Gümrük Müdürlüğünden faks yoluyla iletilen haciz yazısı ile şirketin mallarına ihtiyati haciz konulduğunun bildirildiği, Kasım ayının son haftasında yapılan denetimde de Beyaz Akaryakıt Dağıtım Ticaret Anonim Şirketi yetkilisine konu iletildiğinde fatura ve tevsik eden belgelerin depoyu işleten şirkete iletilemediği ve şifahi olarak malın kendilerine ait olduğunun bildirildiği belirtilmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketinin Göztepe Vergi Dairesi Müdürlüğüne karşı açtığı istihkak davasının sonuçlanıp kesinleşmesi üzerine Göztepe Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından, Samsun Gümrük Müdürlüğü ve ... Petrol Ticaret Anonim Şirketine eşya hakkında uygulanan hacizlerin kaldırıldığı bildirilmiştir.

... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketi tarafından hacizli bulunan 4.350.000 litre eşyanın kendisine ait olduğundan bahisle, eşyanın depolama hizmetini yürüten … Petrol Ticaret Anonim Şirketi aleyhine ... Asliye Ticaret Mahkemesinde … tarihinde açılan ... İş sayılı ihtiyati tedbir yoluyla akaryakıtın kendisine teslim edilmesi istemine ilişkin davada Mahkemece, 22/01/2014 tarihli karar ile davacının ihtiyati tedbir yoluyla malın kendisine teslimine ilişkin talebinin kısmen kabulüne, 4.350.000 litre akaryakıtın ulusal markerlı kısmı olan 1.359,196 litrelik kısmının ... Akaryakıt Anonim Şirktine teslimine, geri kalan markersız 2.990.804 litre yönünden talebin kısmen reddine karar verilmiştir. ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından bu kararın infazını teminen ... İcra Dairesinin … tarih ve … sayılı dosyası ile taşınır mal teslimine ilişkin ilamlı icra takibi yapılmış, adı geçen antrepo tarafından 23/01/2014 tarihinde eşya teslim edilmiştir. Teslimden sonra ... Asliye Ticaret Mahkemesinin ... İş sayılı kararına Göztepe Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan itiraz sonucunda, malın mülkiyeti konusunda ihtilaf bulunduğu dikkate alınarak ihtiyati tedbir kararına itirazın kabulü ile 22/01/2014 tarihli ihtiyati tedbir talebinin kısmen kabulü, kısmen reddine dair kararın kaldırılmasına karar verilmiştir.

... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından ... Asliye Ticaret Mahkemesinde … tarihinde … Petrolcülük Anonim Şirketi aleyhine açılan davada, daha önce teslim edilmeyen akaryakıt ile (2.990.804 litre markersiz kısım) 102.848 litre ulusal marker eklenmiş akaryakıtın kendisine teslimine ve geç teslimden kaynaklı zararların tazminine karar verilmesi istenilmiş ancak bu davadan 17/03/2014 tarihli dilekçeyle feragat edilmiştir.

Bununla birlikte, ... Akaryakıt Anonim Şirketi hakkında Erenköy Vergi Dairesi Müdürlüğünce tesis edilen ihtiyati haciz işlemine karşı açılan davada ... Vergi Mahkemesinin … tarih, E:…, K:… sayılı kararı ile davanın reddine karar verilmiş, istinaf başvurusunun reddi üzerine davacının temyiz istemi henüz sonuçlanmamıştır. Anadolu Kurumlar Vergi Dairesi Müdürlüğünce tesis edilen ihtiyati haciz işlemine karşı açılan dava da ... Vergi Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla reddedilmiştir. Bu davada, anılan karara yöneltilen istinaf başvurusunun reddi üzerine Danıştay nezdinde temyiz incelemesi devam etmektedir.

Olayda, gerek ... Asliye Hukuk Mahkemesinin E:…, K:… sayılı dosyasında gerekse ... Asliye Ticaret Mahkemesinin ... İş sayılı dosyasında davalı gümrük idaresinin taraf mevkiinde bulunmadığı görülmüştür.

Gümrük yükümlülüğü yerine getirilmeyen 1.359.196 litre eşyanın ... Asliye Ticaret Mahkemesinin … tarih ve ... İş sayılı kararına istinaden ... İcra Dairesinin … sayılı dosyası ile icraen, 101.153 litre eşyanın ... Asliye Hukuk Mahkemesinin E:…, K:…sayılı ilamına istinaden ... İcra Müdürlüğünün … Talimat sayılı dosyası ile yine icraen hükmen maliklerine teslim edildiği, ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından davacıya satılan ancak satışına dair davalı idareye bildirimi bulunmayan 2.990.804 litre eşyanın ise halen temyiz incelemesi devam eden … Vergi Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında yürütmenin durdurulmasına dair verilen karara istinaden davacıya hükmen teslim edildiği anlaşılmıştır.

İncelenen dosyada, eşyanın serbest dolaşıma giriş koşulu olan ticaret politikası önlemlerinin uygulanması kapsamında teminatın yatırılmamış olması nedeniyle henüz gümrük gözetimi ve denetimi altında bulunan eşyanın, mahkeme kararı gereğince davacıya hükmen tesliminin yapılmış olmasının davacı ya da eşya ile ilgili beyannameleri veren şirketin gümrük yükümlülüğünü ortadan kaldırdığından söz edilemeyeceği ortadadır.

Bu durumda 2.990.804 litre eşyanın … Vergi Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında verilen yürütmenin durdurulması kararına istinaden davacıya teslim edildiği ancak davacının anılan kararın tarafı olmadığı ve davalı idarenin davacının gümrük yükümlülüğüne ilişkin iş ve işlemlerinde hukuka aykırılık bulunmadığı dikkate alındığında davacının uğradığı zararın tazmini istemiyle yaptığı başvurunun reddine dair dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Mahkeme bu gerekçeyle davanın reddine karar vermiştir.

Davacının istinaf istemini inceleyen … Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı:

Davacı tarafından gümrük idaresinin denetimi altında açılıp işletilen ... Petrol Ticaret Anonim Şirketine ait antrepoda bulunan 2.990.804 litre mazot cinsi akaryakıtın 13/01/2017 ilâ 04/08/2017 tarihleri arasında teslimine engel olunduğundan bahisle ödenmek zorunda kalındığı ileri sürülen depo kira bedelinin tazmin edilmesi istemiyle 2577 sayılı Kanun'un 13. maddesi uyarınca yapılan başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemin 18/05/2018 tarihinde tebliğ edildiği, davacı tarafından otuz günlük yasal dava açma süresi geçirildikten sonra 17/07/2018 tarihinde verilen dilekçe ile iş bu davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Dava konusu işlemde, bu işleme karşı hangi mahkemeye hangi süre içerisinde başvurulacağına ilişkin herhangi bir bilginin gösterilmediği görülmüş olup bu durum, son derece karışık olan mevzuat karşısında bireylerin yargı yeri ve idari makamlar önünde haklarını sonuna kadar arayabilmelerini olanaklı kılmak amacıyla Anayasa'nın 40. maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen zorunluluğa aykırıdır. Dolayısıyla Anayasa'nın 36. maddesinde öngörülen hak arama hürriyetini sınırlayıcı bir sonuç doğurmaktadır.

"Başvuru" veya ''Dava açma'' süresi gösterilmeyen dava konusu işlem ile dava açma süresi başlatılamayacağından davanın süresinde açılmadığından söz etmek mümkün değildir. Bu nedenle davalı idarenin usule ilişkin itirazı yerinde görülmeyerek işin esasına geçilmiştir.

İdarenin yürütmekle görevli olduğu bir hizmetin kuruluşunda, düzenlenişinde veya işleyişindeki nesnel nitelikli bozukluk, aksaklık veya boşluk olarak tanımlanabilen hizmet kusuru; hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi veya hiç işlememesi hallerinde gerçekleşmekte ve idarenin tazmin yükümlülüğünün doğmasına yol açmaktadır. Bu bağlamda hizmet kusuru, özel hukuktaki anlamından uzaklaşarak nesnelleşen, anonim bir niteliğe sahip, bağımsız karakteri olan bir kusurdur. Hizmet kusurundan dolayı sorumluluk, idarenin sorumluluğunun doğrudan doğruya ve asli nedenini oluşturmaktadır.

İdarenin hukuki sorumluluğu, kamusal faaliyetler sonucunda, idare ile yönetilenler arasında yönetilenler zararına bozulan ekonomik dengenin yeniden kurulmasını, idari etkinliklerden dolayı bireylerin uğradığı zararın idarece tazmin edilmesini sağlayan bir hukuksal kurumdur. Bu kurum, kamusal faaliyetler nedeniyle yönetilenlerin malvarlığında ortaya çıkan eksilmelerin ya da çoğalma olanağından yoksunluğun giderilebilmesi, karşılanabilmesi için aranılan koşulları, uygulanması gereken kural ve ilkeleri içine almaktadır.

Genel anlamı ile tam yargı davaları, idarenin faaliyetlerinden ötürü, hakları zarara uğrayanlar tarafından idare aleyhine açılan tazminat davalarıdır. Bu tür davalarda mahkeme, hem olayın maddi yönünü, yani zararı doğuran işlem ve eylemleri, hem de bundan çıkabilecek hukuki sonuçları tespit edecektir. İdare kural olarak, yürüttüğü kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen zararları tazminle yükümlü olup idari eylem ve/veya işlemlerden doğan zararlar, idare hukuku kuralları çerçevesinde, hizmet kusuru veya kusursuz sorumluluk ilkeleri gereği tazmin edilmektedir.

Tam yargı davalarında, öncelikle zarara yol açtığı öne sürülen idari işlem veya eylemin hukuka uygunluğunun denetlenmesi esas alındığından, olayın oluşumu ve zararın niteliği irdelenip, idarenin hizmet kusuru olup olmadığının araştırılması, hizmet kusuru yoksa kusursuz sorumluluk ilkelerinin uygulanıp uygulanmayacağının incelenmesi, tazminata hükmedilirken de her halde sorumluluk sebebinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

Olayda, davacının 13/01/2017 tarihinden itibaren maliki olduğu akaryakıtın hukuka aykırı şekilde kendisine geç teslim edildiği mahkeme kararı ile ortaya konulmuştur. Nitekim akaryakıtın davalı idarece mahkeme kararının yerine getirilmesi suretiyle davacıya teslim edildiği açıktır. Dolayısıyla davalı idarenin gözetiminde bulunan emtianın davacı şirkete süresi içerisinde teslim edilememesinden kaynaklı zarardan davalı idare sorumlu olacaktır. Bu nedenle davacının zararın giderilmesi yönünde yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığından söz konusu işlemin iptali ile davacının uğradığı zararının tazmini gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Öte yandan, davacının zararının tespiti amacıyla dosyada bulunan belgelerin incelenmesinden, davacı ile gümrük idaresinin denetimi altında açılıp işletilen antreponun sahibi olan ... Petrol Ticaret Anonim Şirketi arasında imzalanan "İkmal ve Depolama Hizmetleri Sözleşmesi" gereğince davacıya ait 2.990.804 litre mazot cinsi akaryakıtın satın alındığı 13/01/2017 tarihinden, davalı idarenin mahkeme kararını yerine getirerek davacıya teslim ettiği 04/08/2017 tarihine kadar antrepoda muhafaza edilmek zorunda kaldığı ve bu hizmet karşılığında davacı tarafından antrepo sahibi ... Petrol Ticaret Anonim Şirketine 03/08/2017 tarihinde 250.000,00 TL, 04/08/2017 tarihinde ise 10.000,00 TL olmak üzere toplam 260.000,00 TL tutarında depolama hizmet(kira) bedeli ödendiği açıktır. Dolayısıyla davacıya ait akaryakıtın geç teslim edilmesi nedeniyle davacının katlandığı maliyet ve zararı 260.000,00 TL'dir.

Vergi Dava Dairesi, bu gerekçeyle istinaf isteminin kabulüne, Mahkeme kararı kaldırıldıktan sonra davanın kabulüne karar vermiştir.

Davalının temyiz istemini inceleyen Danıştay Üçüncü Dairesinin 11/02/2021 tarih ve E:2020/4039, K:2021/772 sayılı kararı:

Davaya konu akaryakıt cinsi emtianın, dava dışı üçüncü kişilere ait vergi borçları neden gösterilerek davacı şirkete tesliminin geç olduğu ve fazladan 260.000,00 TL depo kirası ödendiği iddiasıyla uğranılan zararın tazmini istemiyle açılan davada, emtianın davalı idarece geç teslim edilmesinin dayanağı vergi borçları ise de gümrük gözetimi ve denetimi altında bulunan ve mahkeme kararı gereğince davacıya hükmen teslim edilen emtianın geç tesliminin davacıya ait herhangi bir vergi borcundan kaynaklanmadığı gibi davacı şirketin anılan yargı kararının tarafı da olmadığı açıktır.

Bu durumda dava konusu uyuşmazlığın vergi, resim harç veya benzeri mali yüküm olmadığı ve vergi ile bir bağlantısı bulunmadığından, 2576 sayılı Kanun'un 5. maddesi uyarınca genel görevli olan idare mahkemesinin görevinde olan uyuşmazlığın vergi mahkemesince incelenerek sonuçlandırılmasında hukuka uygunluk görülmemiştir.

Daire bu gerekçeyle kararı bozmuştur.

… Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararı:

Vergi Dava Dairesi, aynı hukuksal nedenler ve gerekçeyle ilk kararında ısrar etmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu, uyuşmazlığın çözümünde gümrük mevzuatına ilişkin herhangi bir inceleme ve tespit bulunmadığı, vergi dairesi haczinin kaldırılması anlamında hüküm ifade eden kararın uygulanmasından sonraki aşamanın eşyanın gümrükleme işleminin tamamlanarak serbest dolaşıma sokulmasına ilişkin olduğu ancak ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından kararın eşyanın tüm gümrük işlemlerinden muaf olarak kendilerine teslimi gerektiği şeklinde anlaşıldığı, mevzuat kapsamında özet beyan ile başlayan ithalat sürecinin eşyanın kontrolü, vergilendirilmesi ve diğer işlemlerin tamamlanmasını müteakip eşyanın gümrük gözetiminden çıkmasıyla son bulacağı, olayda eşyaların yurda girişinin önündeki engelin mevzuatla belirlenen kurallara uyulmamış olması olduğu, eşyanın özel tüketim vergisi ödenmediği ve buna ilişkin teminat da gösterilmediği, eşyanın gümrük idaresinden izin alınmadan davacıya satıldığı, … Vergi Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında 01/06/2017 tarihinde verilen yürütmenin durdurulmasına kararına yapılan itirazın reddi üzerine antrepo tankında ve milli tankta bulunan motorinin tamamının gecikmesizin ilgililere teslim edildiği, ayrıca davanın kabulü anlamına gelmemek kaydıyla davacı tarafından tazmini talep edilen tutarın eşyanın depolandığı tarihler arasında EPDK tarafından yayımlanan depolama tarifesi ile karşılaştırılarak tespit edilmeden sadece davacı beyanı ve faturalar dikkate alınarak belirlenmesinin usule aykırı olduğu belirtilerek ısrar kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Uyuşmazlık konusu olayda, davacının özel tüketim vergisi mükellefiyeti bulunduğundan bahisle işlem tesis edildiği, mükellefiyetin bulunup bulunmadığına ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde görevli yargı yerinin vergi mahkemeleri olduğu, uyuşmazlığın genel bütçeye ait vergiye ilişkin olması nedeniyle de görevli yargı yerinin vergi mahkemeleri olması gerektiği, davalı idarenin temyiz dilekçesinde ileri sürdüğü iddialar … Vergi Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararında yerinde görülmeyerek davanın kabulüne karar verildiği, iptal davası sonrasında açılan tam yargı davasında artık işlemin hukuka uygunluğunun denetlenemeyeceği, bu davada hukuka aykırı işlem nedeniyle ortaya çıktığı belirtilen zararın ve illiyet bağının bulunup bulunmadığı, idarenin hizmet kusurunun şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğinin değerlendirilmesi gerektiği belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: İdarenin zarara yol açtığı ileri sürülen işlem veya eylemine karşı açılan davanın görüm ve çözümünde vergi mahkemesinin görevli olduğu durumlarda bu eylem veya işlemden kaynaklandığı ileri sürülen zararların tazmini istemiyle işlem veya eylemden ayrı olarak açılan tam yargı davalarında idarenin kusurlu veya kusursuz sorumluluğunun şartları, hukuka aykırılığı tespit edilen idari işlemin sonuçları ve olayın özellikleri irdelenerek belirlenebileceğinden vergisel uyuşmazlıkların çözümlenmesinde ihtisas mahkemesi olan Vergi Mahkemelerinin görevli olduğu sonucuna varılmıştır. Bu nedenle temyiz isteminin ısrar hükmü yönünden reddi ile diğer yönlerden temyiz incelemesi yapılmak üzere dosyanın Danıştay Üçüncü Dairesine gönderilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :

Danıştay Üçüncü Dairesinin yukarıda yer verilen kararının dayandığı aynı hukuksal nedenler ve gerekçeyle ısrar kararının bozulması gerekmektedir.

KARAR SONUCU :

Açıklanan nedenlerle;

1- Davalının temyiz isteminin KABULÜNE,

2- … Bölge İdare Mahkemesi ... Vergi Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının BOZULMASINA,

3- Yeniden verilecek kararda karşılanacağından, yargılama giderleri hakkında hüküm kurulmasına gerek bulunmadığına,

16/11/2022 tarihinde oyçokluğuyla kesin olarak karar verildi.

X -

KARŞI OY

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin (1) numaralı fıkrasında, idari dava türleri, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları; idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları; tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar olarak sayılmıştır.

2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'un vergi mahkemelerinin görevlerini belirleyen 6. maddesinde, vergi mahkemelerinin, genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları ve bu konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un uygulanmasına ilişkin davaları çözümleyeceği hükme bağlanmıştır.

Olayda, davacı tarafından, ... Akaryakıt Anonim Şirketi tarafından vergi mahkemesinde dava konusu edilen idari işlem nedeniyle uğranıldığı iddia edilen zararın tazmini istemiyle idareye yapılan başvurunun reddi üzerine söz konusu zararın tazmini istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Uyuşmazlığın çözümü öncelikle vergi mahkemelerinin görev alanına giren idari eylem veya işlem nedeniyle uğranıldığı iddia edilen zararın tazmini istemiyle söz konusu eylem veya işlemden ayrı ve bağımsız olarak açılan davanın görüm ve çözümünde hangi yargı yerinin görevli olduğunun belirlenmesini gerektirmektedir.

İdare, kural olarak yürüttüğü kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen zararları tazminle yükümlü olup idari eylem ve/veya işlemlerden doğan zararların idare hukuku kuralları çerçevesinde, hizmet kusuru veya kusursuz sorumluluk ilkeleri gereği tazmin edilmesi gerekmektedir.

İdari dava türlerinden birisi olan tam yargı davaları, genel anlamıyla idarenin faaliyetlerinden ötürü hakları muhtel olanlar tarafından idare aleyhine açılan tazminat davaları olup bu tür davalarda mahkeme, hem olayın maddi yönünü, yani zararı doğuran işlem ve eylemleri, hem de bundan çıkabilecek hukuki sonuçları tespit edecektir.

Bu durumda olayın oluşumu ve zararın niteliği irdelenip idarenin hizmet kusuru olup olmadığı araştırılıp hizmet kusuru yoksa kusursuz sorumluluk ilkelerinin uygulanıp uygulanamayacağı incelenecek ve her halde tazminata hükmedilirken de sorumluluk sebebi belirtilecektir.

Hukuka aykırı olduğu Vergi Mahkemesi kararı ile tespit edilen işlem nedeniyle uğranıldığı iddia edilen zararın tazmini istemiyle idari işleme karşı açılan davadan ayrı açılan tam yargı davasında Mahkeme, ortaya çıktığı iddia edilen zarar ile hukuka aykırı olduğu tespit edilen işlem arasında nedensellik bağının bulunup bulunmadığı ile idarenin sorumluluğunun türünü ancak değinilen işlem ve hukuki sonuçları ile olayın oluşumu, zararın niteliğini irdeleyerek tespit edilebilecektir.

Bu nedenle zarara yol açtığı ileri sürülen idari işlem veya eyleme karşı açılan davanın görüm ve çözümünde vergi mahkemesinin görevi olduğu durumlarda bu eylem veya işlemden kaynaklandığı ileri sürülen zararların tazmini istemiyle ayrı ve bağımsız olarak açılan tam yargı davalarında da vergisel uyuşmazlıkların çözümlenmesinde ihtisas mahkemesi olan Vergi Mahkemelerinin görevli olduğu anlaşıldığından temyiz isteminin ısrar hükmü yönünden reddi ile diğer yönlerden temyiz incelemesi yapılmak üzere dosyanın Danıştay Üçüncü Dairesine gönderilmesi gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.

XX -

KARŞI OY

Uyuşmazlık konusu olayda, davacı tarafından 13/01/2017 tarihinde ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketinden motorin cinsi akaryakıt satın alınmıştır. Davacı tarafından satın alınan motorin cinsi akaryakıtın davalının hukuka aykırı olarak tesis ettiği … tarih ve … sayılı işlem nedeniyle antrepodan geç teslim edildiği belirtilerek 13/01/2017 ilâ 04/08/2017 tarihlerinde eşyanın antrepoda depolanmasına ilişkin ödenmek zorunda kalınan 260.000,00 TL tutarındaki depolama hizmet bedelinin tazmin edilmesi gerektiğinden bahisle davalı idareye 19/04/2018 tarihinde başvuru yapılmıştır. Değinilen başvurunun reddi üzerine depolama hizmet bedeli olarak fazladan ödendiği iddia edilen tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tazmin edilmesi istemiyle bakılmakta olan dava açılmıştır.

Olayda davacı ile ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketi arasında 13/01/2017 tarihinde motorin cinsi akaryakıt alım-satımına ilişkin bir özel hukuk sözleşmesi yapılmıştır. Bu sözleşme uyarınca ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketi tarafından teslimi borçlanılan eşyanın davacıya belirlenen süre içinde teslim edilmemesi durumu, davacı lehine ancak sözleşmenin diğer tarafı olan ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketine karşı ileri sürülebilecek birtakım haklar doğurmakta ve söz konusu hak ve borçlar nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlıkların adli yargıda çözümlenmesi gerekmektedir.

Davacı tarından yargı kararıyla hukuka aykırı olduğu tespit edilen idari işlem nedeniyle 13/01/2017 tarihinde satın aldığı emtianın kendisine geç teslim edildiği belirtilmekte ise de değinilen idari işlemin davacı hakkında tesis edilmeyip ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketi adına tesis edildiği dikkate alındığında davacının söz konusu geç teslim nedeniyle uğradığı zararın tazminine ilişkin alım-satım ilişkisinin tarafı olan ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketine başvurması gerekmektedir.

Davacının tarafından meydana geldiği iddia edilen zararının ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketi tarafından karşılanması durumunda ise anılan şirket tarafından idarenin hukuka aykırı işlemi nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemiyle idareye başvuruda bulunulabileceği izahtan varestedir.

Dolayısıyla davacı tarafından söz konusu geç teslim nedeniyle uğradığı zararın tazminine ilişkin davalı idareye değil alım-satım ilişkisinin tarafı olan ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketine başvurulması gerekirken yargı kararıyla hukuka aykırı olduğu tespit edilen işlem nedeniyle uğranıldığı iddia edilen zararın tazmini istemiyle davalı idareye başvuru yapılmış ve söz konusu başvurunun reddine dair işlem dava konusu edilmiş olsa da hukuka aykırılığı Mahkemece tespit edilen işlemin davacı adına tesis edilmiş olmadığı ve ortaya çıktığı iddia edilen zararın ancak akdedilen alım-satım sözleşmesi uyarınca özel hukuk ilişkisi çerçevesinde ... Akaryakıt Dağıtım Anonim Şirketine karşı ileri sürülebileceği anlaşıldığından davacı tarafından idare mahkemelerinde dava konusu edilebilecek bir işlem bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.

Açıklanan nedenlerle davanın incelenmeksizin reddi gerekirken uyuşmazlığın esası hakkında verilen mahkeme kararında hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle kararın bozulması gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.