Avukatlık faaliyetine ek olarak yapılan arabuluculuk faaliyeti kapsamındaki işlemlerin/gelirlerin vergilendirilmesi, tutulacak defter ve belge düzeni
Avukatlık faaliyetine ek olarak yapılan arabuluculuk
faaliyeti kapsamındaki işlemlerin/gelirlerin
vergilendirilmesi, tutulacak defter ve belge düzeni hk.
Sayı:
25953680-045.02[2018-22]-E.48014
Tarih:
09/09/2019
T.C.ORDU VALİLİĞİ
Defterdarlık Gelir Müdürlüğü
Sayı : 25953680-045.02[2018-22]-E.48014 09.09.2019
Konu : Arabuluculuk
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve sicil kayıtlarınızın incelenmesinden, avukatlık faaliyetinden
dolayı mükellefiyetinizin bulunduğu, aynı zamanda arabulucuk siciline kayıtlı olduğunuzdan bahisle,
arabuluculuk faaliyetinizden dolayı mükellefiyet kaydınızın açılıp açılmayacağı, bu faaliyetinizi arızi
olarak gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğiniz, arızi olarak gerçekleştirebilmeniz halinde vergi
kaydı yaptırıp yaptırmayacağınız hususlarında Başkanlığımız görüşünü talep ettiğiniz anlaşılmıştır.
I- GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun;
- 65 inci maddesinde, "Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek
kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa
dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi
nam ve hesabına yapılmasıdır...",
- 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri,
sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî
işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan
ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre
tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden
veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya
mecburdurlar."
hükümlerine yer verilmiş olup, 94 üncü maddenin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (b) alt
bendinde ise serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemeler üzerinden
%20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, aynı Kanunun 82 nci maddesi, "Vergiye tâbi arızi kazançlar şunlardır :
...
4. Arızî olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hâsılat." hükümlerine
amirdir.
Diğer taraftan, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununun;- 2 nci maddesinde, "(1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Arabulucu: Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline
kaydedilmiş bulunan gerçek kişiyi,
b) Arabuluculuk: Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla
tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin
üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi
almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık
çözüm yöntemini...",
- 9 uncu maddesinde, "(1) Arabulucu görevini özenle, tarafsız bir biçimde ve şahsen yerine getirir."
hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan hükümlere göre, arabuluculuk faaliyetinin şahsi sorumluluk altında kendi nam ve
hesabına yapılması ve ihtisasa dayanması nedeniyle bu faaliyetin "serbest meslek faaliyeti" olarak
değerlendirilmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, Başkanlığımız sicil kayıtlarının incelenmesinden avukatlık faaliyeti nedeniyle serbest
meslek kazancı yönünden mükellefiyet kaydınızın bulunduğu anlaşılmıştır.
Bu bağlamda, avukatlık faaliyetinizin yanı sıra arabuluculuk faaliyetinden elde ettiğiniz kazançların
da serbest meslek kazancınıza dâhil edilerek, ilgili geçici ve yıllık vergilendirme dönemlerinde
beyan edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, arabuluculuk faaliyetiniz dolayısıyla tarafınıza yapılan ödemelerden, tevkifat yapmakla
sorumlu olanlarca Gelir Vergisi Kanununun (94/2-b) maddesine göre %20 oranında gelir vergisi
tevkifatı yapılması gerektiği tabiidir.
II- KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı
bendine göre Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan
teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir.
Aynı maddenin;
- İkinci fıkrasında, bu faaliyetlerin devamlılığı, kapsam ve niteliğinin Gelir Vergisi Kanunu
hükümlerine göre, Gelir Vergisi Kanununda açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve
diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tespit edileceği,
- Üçüncü fıkrasında ise, bu faaliyetlerin kanunların veya resmi makamların gösterdiği gerek üzerine
yapılması, bunları yapanların hukuki statü ve kişilikleri, Türk tabiiyetinde bulunup bulunmamaları,
ikametgâh veya iş yerlerinin veyahut kanuni merkez veya iş merkezlerinin Türkiye'de olup
olmamasının işlemlerin mahiyetini değiştirmeyeceği ve vergilendirmeye mani teşkil etmeyeceği
hükme bağlanmıştır.
Buna göre, 6325 sayılı Kanun kapsamında verdiğiniz arabuluculuk hizmeti, serbest meslek
faaliyetiniz kapsamında KDV'ye tabi tutulacaktır.
III- VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 155 inci maddesinde, "Serbest meslek erbabı için aşağıdaki
hallerden herhangi biri "İşe başlama" yı gösterir:
1. Muayenehane, yazıhane, atelye gibi özel iş yerleri açmak;2. Çalışılan yere tabela, levha gibi mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden alametleri asmak;
3. Her ne şekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu gösteren ilanlar
yapmak;
4. Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak üzere mesleki teşekküllere kaydolunmak.
Mesleki teşekküllere kaydolunanlardan görevleri veya durumları icabı bilfiil mesleki faaliyette
bulunmayacak olanlar bildirmelerinde bu ciheti de açıklarlar." hükümleri yer almaktadır.
Ayrıca, aynı Kanunun 172 nci maddesi ile serbest meslek erbabına defter tutma mecburiyeti
getirilmiş, 210 uncu maddesinde serbest meslek erbabının serbest meslek kazanç defteri tutacağı
hüküm altına alınmış, 236 ncı maddesinde ise "Serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin
her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim atmak ve bir nüshasını müşteriye
vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir." hükmüne yer verilmiştir.
Bu itibarla, serbest meslek faaliyetiniz kapsamında verilen arabuluculuk hizmetine ilişkin
işlemlerinizin/muamelelerinizin de serbest meslek kazanç defterine kaydının yapılması ve
faaliyetinize ilişkin her türlü tahsilatınız için serbest meslek makbuzu düzenlemeniz gerekmektedir.
Bunun yanı sıra, mükelleflerin bildirim yükümlülüklerine (işe başlama, işi bırakma, adres değişikliği
gibi) ilişkin düzenlemeler Kanunun 153 ila 170 inci maddeleri arasında yer almakta olup, söz
konusu düzenlemeler kapsamındaki durumların/değişikliklerin öngörülen süreler dahilinde bağlı
olunan vergi dairesi müdürlüğüne bildirilmesi icap etmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.