Doğrudan temin usulüyle toptancı hallerinden satın alınan taze sebze ve meyvelere ilişkin yapılacak ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılm
Doğrudan temin usulüyle toptancı hallerinden satın alınan
taze sebze ve meyvelere ilişkin yapılacak ödemelerden gelir
vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hk.
Sayı:
49101969-010.99-E.6446
Tarih:
08/07/2019
T.C.
AĞRI VALİLİĞİ
Defterdarlık Gelir Müdürlüğü
Sayı :49101969-010.99-E.6446 08.07.2019
Konu :Gelir Vergisi Tevkifatı Hk.
İlgi :02.05.2018 tarih ve 6215 sayılı özelge talebi.
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesinden; Kurumunuzun, doğrudan temin
usulüyle toptancı hallerinden satın almış olduğu taze sebze ve meyvelere ilişkin ödeme aşamasında
gelir vergisi tevkifatı yapıp yapmayacağı ile 185 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğine ekli listede
yer alan ve alım bedellerinin gelir vergisi tevkifatına tabi olmadığı belirtilen zirai ürünlerin çiftçi
dışında kalan kimselerden ticaret borsasına tescil ettirilmek suretiyle satın alınmasında gelir vergisi
tevkifatının yapılıp yapılmayacağı hususlarında Defterdarlığımızdan görüş talep edildiği
anlaşılmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun "Vergi Tevkifatı" başlıklı 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında;
“Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş
ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu
yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai
kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde
sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak
sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” hükmü yer almaktadır.
Aynı fıkranın 11 numaralı bendinde de, vergi tevkifatı yapmakla yükümlü kişi, kurum ve
kuruluşlarca çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden tevkifat
yapılacağı belirtilmiş ve bu tevkifat oranları, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı
mahsulleri için ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlarda % 1, bunun dışında
kalanlarda % 2, diğer zirai mahsuller için ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlarda %2, bunun dışında kalanlarda % 4 olarak belirlenmiştir.
Diğer taraftan; 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 11 inci maddesi kapsamında, tevkif yoluyla ödenen
vergilerde müteselsil sorumluluk esası getirilmiş olup söz konusu maddede, mal alım ve satımı ve
hizmet ifası dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yatırmak zorunda olanların, bu
yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde bu kişilerle birlikte verginin ödenmesinden, alım
satıma taraf olanlarla birlikte müteselsilen sorumlu olacakları belirtilmiştir.
Konuyla ilgili olarak yayımlanan 164 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde de, zirai ürünlerin
alımında yapılacak gelir vergisi tevkifatı ve müteselsil sorumluluk konusunda gerekli açıklamalar
yapılmıştır.
Söz konusu Tebliğin ikinci bölümünde; destekleme alımı yapmayan, ancak zirai ürün işleyen veya
imalatçı olmamakla beraber zirai ürün alımında bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının zirai ürün
alımlarında gelir vergisi tevkifatı yapmaları gerektiği açıklanmıştır. Bu kuruluşların zirai ürünlerle
ilgili gelir vergisi tevkifatını yapmamaları halinde ödenmeyen vergi, gecikme faizi ve gecikme
zammından kendilerinin sorumlu olacakları belirtilmiştir.
Aynı Tebliğin dördüncü bölümünde de; borsada tescil ettirilerek çiftçilerden satın alınan zirai ürün
bedelleri üzerinden tevkif edilerek vergi dairelerine ödenmesi gereken vergiden borsalar ve zirai
ürünü satın alanların müteselsilen sorumlu olacakları, Tebliğin 1, 2 ve 3 üncü bölümlerinde
belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların çiftçi dışında kalan kişi,
kurum ve kuruluşlardan 5590 sayılı Kanuna göre kurulmuş bulunan Ticaret Borsalarında tescil
ettirerek satın aldıkları zirai ürün bedelleri üzerinden, gelir vergisi tevkifatı yapmayacakları ve
müteselsilen de sorumlu olmayacakları belirtilmiştir.
Öte yandan; 185 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "3.Toptancı Hallerinde Satılan Yaş
Sebze Ve Meyvelerin Alım Bedelleri Üzerinden Yapılacak Zirai Gelir Vergisi Tevkifatı"
başlıklı bölümünde:
“Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnamenin 18 inci maddesinde "Üretici birliklerine veya toptancı hallerinde satılan zirai ürün
bedelleri üzerinden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 11 numaralı bendi
uyarınca yapılacak vergi tevkifat oranı, ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai ürün
bedelleri üzerinden yapılan tevkifat oranı olarak uygulanır.
Bakanlar Kurulu bu oranı, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun
94 üncü maddesinde belirtilen yetki sınırları içinde farklılaştırmaya veya üretici birlikleri ve
toptancı hallerinde yapılan satışlara göre ayrı ayrı belirlemeye yetkilidir." denilmiştir. Adı geçen
Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin (b) bendinde, "Toptancı hal"; yaş sebze ve
meyvenin toptan alım ve satımının yapıldığı yerler olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, aynı Kanun
Hükmünde Kararnamenin 30 uncu maddesinde de "Bu Kanun Hükmünde Kararname yayımı
tarihinde yürürlüğe girer." denilmiştir.
Öte yandan, 31.12.1993 gün ve 21805 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 93/5148 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile ticaret borsalarında tescil ettirilerek yapılan alım-satım işlemlerinde,
hayvanlar % 1, diğer ürün bedelleri üzerinden de % 2, ticaret borsaları dışında yapılan alım-satım
işlemlerinde ise hayvanlar ve bunların ürün bedelleri ile kara ve su avcılığı ürün bedelleri üzerinden
% 2, diğer zirai ürün bedelleri üzerinden de % 4 oranında tevkifat yapılacağı belirlenmiştir.
Bu hükümlere göre, yaş sebze ve meyvelerin toptancı hallerinde alım-satımının yapılması halinde,
bu zirai ürünlerin bedelleri üzerinden ürünün niteliğine göre yukarıda belirtilen % 1 veya % 2,
toptancı hal dışında yapılan alım-satım işlemlerinde de yine ürünün niteliğine göre % 2 veya % 4
oranlarının uygulanması gerekmektedir.
Buna göre, toptancı hallerinde yapılan alım-satım işlemlerinde, sözü edilen Kanun Hükmünde
Kararnamenin yürürlüğe girdiği 27.06.1995 tarihinden itibaren yukarıda belirtilen indirimli
oranlarda tevkifat uygulamasının yapılacağı tabiidir.” yönünde açıklamalara yer verilmiş
bulunmaktadır.
Ayrıca; anılan Tebliğde, ticaret borsalarının kotasyon listesine dahil olan ürünlerden hangilerinin
alım-satımında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerektiği ve listeye tabi olmayan ürünlerin ticaret
borsalarına tescilinde bu ürün bedelleri üzerinden indirimli oranda tevkifat yapılıp yapılmayacağı
konularında da ayrıntılı açıklamalara yer verilmiş bulunmaktadır.
Adı geçen Tebliğin "4.Ticaret Borsalarının Kotasyon Listesinde Yer Almayan Zirai Ürün
(işlenmiş olanlar dahil) Bedelleri Üzerinden Yapılacak Gelir Vergisi Tevkifatı" başlıklı
bölümünde, borsa kotasyon listesine dahil olmayan zirai ürünlerin (işlenmiş olanlar dahil) alım-
satım işleminin de isteğe bağlı olarak ticaret borsalarında tescil edilmesinin mümkün olduğu, ek
listede yer alan ürünlerin sadece ticaret borsalarının kotasyon listelerine dahil olan ürünler olduğu,
bu listede yer almayan zirai (işlenmiş olanlar dahil) ürünlerin bedelleri üzerinden de 164 seri no.lu
Gelir Vergisi Genel Tebliği hükümlerine göre gelir vergisi tevkifatı yapılacağı ve müteselsil
sorumluluk uygulamasının devam edeceği açıklanmıştır.
Bu çerçevede; listede yer alan ürünler, kotasyona tabi sınırlı bazı ürünleri ihtiva ettiğinden, söz
konusu listede yer almayan zirai ürünlerin satışa konu edilmesi, bu ürün bedelleri üzerinden gelir
vergisi tevkifatı yapılmasını engellemeyecektir.
Ancak; borsa kotasyon listesine dahil olmayan ürünlerin alım-satımını yapan mükelleflerin isteğine
bağlı olarak söz konusu ürünü ticaret borsalarına tescil ettirmeleri de mümkün bulunmaktadır.
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde; ticaret borsasına tescili zorunlu (borsa
kotasyon listesine dahil) veya borsa kotasyon listesine dahil olmamakla birlikte isteğe bağlı olarak
ticaret borsasına tescil ettirerek çiftçi dışındaki kişilerden satın aldığınız zirai ürün bedelleri
üzerinden kurumunuzca gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Bu durumda
tevkif yoluyla ödenmesi gereken vergi, gecikme faizi ve gecikme zammından tescil işlemini yapanborsalar ile vergisi tevkif yoluyla ödenmeyen zirai ürünü borsaya getirenler müteselsilen sorumlu
olacaklardır.
Buna göre; borsa kotasyon listesine dâhil olmayan bir başka ifade ile ticaret borsasına tescili
zorunlu olmayan zirai ürünlerin, ticaret borsasına tescil ettirilmeksizin toptancı hallerinden satın
alınmasında, satışa konu edilen zirai ürün bedelleri üzerinden 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun
94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (11) numaralı bendi uyarınca Kurumunuzca gelir vergisi
tevkifatı yapılması gerekmekte olup, yapılacak gelir vergisi tevkifat oranının, ticaret borsalarında
tescil ettirilerek satın alınan zirai ürün bedelleri üzerinden yapılan tevkifat oranı (hayvansal zirai
ürünlerde % 1; diğer zirai ürünlerde % 2) olarak uygulanması gerekmektedir.
Ancak; zirai ürünlerin, ticaret borsasına tescil ettirilmeksizin ya da toptancı halleri dışında çiftçi
dışındaki kişilerden satın alınmasında, 164 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen
müteselsil sorumluluk esasları çerçevesinde Kurumunuzca, % 2 (hayvansal zirai ürünlerde) veya %
4 (diğer zirai ürünlerde) oranlarında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekeceği tabiidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.