Geçici olarak görevlendirilen personele ödenen gündeliklerin vergilendirilmesi.

Geçici olarak görevlendirilen personele ödenen
gündeliklerin vergilendirilmesi.
Sayı: 
B.07.1.GİB.4.42.16.01-120.03.05.01-101471
Tarih: 
29/12/2016
 
T.C.GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Konya Vergi Dairesi Başkanlığı
 
   
 
Sayı :31435689-120.03.05.01 - 101471 29.12.2016
Konu :Geçici olarak görevlendirilen  
personele ödenen   gündeliklerin
vergilendirilmesi.
        
 
 
İlgide kayıtlı özelge talep formunda, vakıf üniversitesi olarak üniversitenizin personellerini yurt
içinde ve yurt dışında görevlendirdiğinizi, yapılan bu görevlendirmeler için harcırah ödemesi
yapacağınızı belirterek, ödenecek harcırahlardan gelir vergisi ve damga vergisi hesaplamasının
nasıl yapılacağı hususunda  görüş talep ettiğiniz anlaşılmıştır.
 
A- Gelir Vergisi Kanunu Yönünden
 
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 24 üncü maddesinin 2 numaralı bendinde, " Harcırah Kanunu
kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine,
tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanununa tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli
personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık
verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen
gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark
ücret olarak vergiye tabi tutulur);" hükmüne yer verilmiştir.
 
Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından yapılan gündelik ödemelerinin
vergiye tabi tutulmasına ilişkin açıklamaların yer aldığı 138 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel
Tebliğinde; "…Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından hizmet erbabına
ödenen fiili yemek ve yatmak giderleri 01/01/1983 tarihinden itibaren Devlet Memurlarına ödenen
gündeliklerle mukayesede dikkate alınmayacaktır. Ancak, yemek ve yatmak giderlerinin tevsik
edilmemesi halinde, bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki
Devlet memurlarına verilen miktarı veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşan
kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekir. 
Diğer taraftan, anılan personele fiili yemek ve yatmak giderleri dışında gündelik de ödendiği
takdirde bu gündeliklerin tamamının ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekecektir." açıklaması
yer almıştır.
 
Harcırah Kanununun "Yurtdışında verilecek gündeliklerin miktarı" başlıklı 34 üncü maddesinde,
"Bu Kanun gereğince verilecek yurt dışı gündeliklerinin  miktarı, gidilecek ülkeye, memur ve
hizmetlilerin aylık veya ücret tutarları ile görevin mahiyetine göre, mali yıl itibariyle ve Maliye
Bakanlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tayin olunur…" hükmü yer almıştır.
 
Anılan yetkiye istinaden 2016 mali yılında uygulanacak yurtdışı gündelikleri Bakanlar Kurulunun
2016/8363 sayılı Yurtdışı Gündeliklerine Dair Karar ile belirlenmiştir. 10/1/2016 tarih ve 29589
sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan söz konusu kararın 2 nci maddesinde, "(1) Harcırah için avans
verilecek ise, avansın Türk Lirası cinsinden tutarı, yabancı para cinsinden avans miktarının
tahakkuk tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen efektif satış kuruyla
çarpılması suretiyle bulunur. Avans ilgiliye Türk Lirası cinsinden ödenir. Avansın mahsup
işlemlerinde ise ilgiliye ödenme tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca ilan edilen efektif
satış kuru esas alınır.
 
(2) Harcırah için avans verilmemiş ise, yurtdışı gündeliklerinin Türk Lirası cinsinden tutarı, yabancı
para cinsinden gündelik miktarının beyanname düzenleme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasınca ilan edilen döviz satış kuruyla çarpılması suretiyle bulunur.
 
(3) Yabancı para cinsinden, müstahak olunan harcırah miktarının avans miktarından fazla olması
halinde fazla olan kısım için, beyanname düzenleme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasınca ilan edilen döviz satış kuru esas alınır." hükümleri yer almıştır.
 
Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde, "Ücret, işverene tabi ve belirli bir
işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile
temsil edilebilen menfaatlerdir.Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk
tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar
altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir
yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez…" hükmü yer almıştır.
 
 
Aynı Kanunun 94 üncü maddesinde; maddenin birinci fıkrasında sayılan kişi, kurum ve kuruluşların,
yine aynı maddede bentler halinde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya
hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya
mecbur oldukları hükme bağlanmış olup, 1 numaralı bendinde; hizmet erbabına ödenen ücretler ile
61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemeler (istisnadan faydalananlar hariç) 103 ve 104
üncü maddelere göre; 2 numaralı bendinde ise, yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri
icra edenlere yapılan ödemeler (Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler
hariç); tevkifat kapsamında sayılmıştır. 
Aynı Kanunun 96 ncı maddesinde de, "Vergi tevkifatı, 94'üncü madde kapsamına giren nakten veya
hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına
tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt
ve işlemleri ifade eder.
 
Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi
gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi, bilfiil ödenen miktar ile
ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır." hükmüne yer verilmiştir.
 
Bu hükümler çerçevesinde, yurtiçi ve yurtdışında görevlendirilen personele;
 
- Fatura karşılığında ödenen gerçek yol (gidiş-dönüş) bedelinin tamamının gelir vergisinden istisna
tutulması,
 
- Gider karşılığı olarak yapılan fiili yemek ve konaklama ödemelerinin (devlet memuruna ödenen
harcırah gündeliği ile mukayese edilmeksizin), Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmesi
halinde, tamamının vergiden müstesna tutulması,
 
-Konaklama  bedelinin  Vergi  Usul  Kanunu  uyarınca  belgelendirilmesi,  yemek  bedelinin
belgelendirilememesi durumunda, konaklama bedelinin tamamının vergiden istisna edilmesi, yemek
bedelinin ise bu giderlere karşılık olarak verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki Devlet
memurlarına verilen miktarı aşan kısmının ücret olarak vergiye tabi tutulması,
 
- Yemek ve konaklama giderlerinin Vergi Usul Kanunu uyarınca belgelendirilmemesi halinde,
yapılan ödemenin aynı aylık seviyesindeki Devlet memuruna verilen gündelik tutarını (veya
Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarını) aşmaması kaydıyla vergiden müstesna tutulması, aşan
kısmın ise ücret olarak vergilendirilmesi,
 
gerekir.
 
 
Diğer taraftan, ücret olarak gelir vergisine tabi tutulacak net ödeme tutarının brüt tutarı
hesaplanarak, brüt tutar üzerinden aynı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1)
numaralı bendine göre tevkifat yapılması gerekmektedir.
 
B - Damga Vergisi Kanunu Yönünden
 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde; bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı
kağıtların damga vergisine tabi olacağı; 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında, damga vergisinin
mükellefinin bu kağıtları imzalayanlar olduğu; 10 uncu maddesinde de damga vergisinin nispi veya
maktu olarak alınacağı, nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı
belli paranın, maktu vergide kağıtların mahiyetlerinin esas alınacağı hükme bağlanmıştır.
 
Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV-Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı 1/b fıkrasında, maaş, ücret,
gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat
ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil)
için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari
hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin
eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olacağı hükme bağlanmıştır.
 
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, kurumunuz personeline yapılan harcırah ödemelerine
ilişkin olarak düzenlenen kağıtların, ihtiva ettiği tutar üzerinden Kanuna  ekli (1) sayılı  tablonun 
IV-1/b bölümüne göre nispi damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
 
Bilgi edinilmesini rica ederim.
 
              
   
 
 
 
(*)     Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**)   İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.