Kömür ocaklarında çalışan işçilere ödenen ihbar ve kıdem tazminatlarının Gelir ve Damga Vergisi hk.

Özelge: Kömür ocaklarında çalışan işçilere ödenen ihbar ve
kıdem tazminatlarının Gelir ve Damga Vergisi hk.
Sayı: 
90792880-155.01.05.02[2013/2569]-143
Tarih: 
12/02/2015
 
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü)
 
Sayı : 90792880-155.01.05.02[2013/2569]-143                                                           12/02/2015
Konu : Kömür ocaklarında çalışan işçilere
ödenen ihbar ve kıdem tazminatlarının Gelir ve Damga Vergisi hk.
 
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzun incelenmesinden, şirketiniz tarafından kömür ocaklarında
çalışan işçilerden işten çıkartılanlara; 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında ödenen ihbar tazminatı ile
1475 sayılı eski İş Kanununun yürürlükte kalan 14 üncü maddesi kapsamında ödenen kıdem
tazminatlarından gelir vergisi ve damga vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda Vergi
Dairesi Başkanlığımız görüşünün istenildiği anlaşılmıştır.
A-GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde, "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine
bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil
edilebilen menfaatlerdir..." hükmü yer almış, 62 nci maddesinde ise, "İşverenler, hizmet erbabını işe
alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir..." denilmiştir.
Aynı Kanunun "Ücretlerde" başlıklı 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde,
"3. Toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün
işlerde çalışanların münhasıran yer altında çalıştıkları zamanlara ait ücretleri;" gelir vergisinden
istisna edildiği hükme bağlanmıştır.
25.02.1982 tarihli ve 17616 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 135 seri no.lu Gelir Vergisi Genel
Tebliği'nin "I-İstisna ve Muaflıklar" başlıklı bölümünün "D-Ücretlerde İstisnalar" başlıklı ayrımında,
"1. Toprak Altı Maden İşletmelerinde Çalışanların Ücretlerine Uygulanacak İstisna:
Bilindiği gibi, bu konuya ilişkin açıklamaların yapıldığı 128 Seri Sayılı Gelir Vergisi Genel
Tebliğinde toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer
işlerde çalışan işçi, mühendis, jeolog, topoğraf gibi hizmet erbabının münhasıran yer altında
çalıştıkları zamanlara ait ücretleri ile bu tür hizmet erbabına yıllık dönemler itibariyle yapılan
ikramiye ve benzeri nitelikteki ödemelerin yer altında çalışılan süreye isabet eden kısımlarının Gelir
Vergisi Kanununun 23/3 üncü maddesi gereğince vergiden istisna edileceği açıklanmıştır.Buna göre, toprak altı işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer
bütün işlerde çalışan hizmet erbabına hafta tatili ve genel tatil günleri için ödenen ücretlerin de yer
altında geçen zamana isabet eden kısımları vergiden müstesna tutulacak; resmi tatil günleri dışında
kalan izin günlerine ilişkin olarak ödenen ücretler ise, istisna kapsamına dâhil edilmeyerek vergiye
tabi tutulacaktır. Bu tür hizmet erbabının istisna kapsamına dâhil bulunmayan ve vergiye tabi
tutulacak ücretlerinin vergilendirilmesinde ücretin ödeme dönemine göre genel, özel ve varsa
sakatlık indirimleri uygulanacaktır... " açıklamaları yer almıştır.
Aynı Kanunun 25/7 nci maddesinde, "1475 ve 854 sayılı Kanunlara göre ödenmesi gereken kıdem
tazminatlarının tamamı ile 5953 sayılı Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının
24 aylığını aşmayan miktarları (hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz)" nın
vergiden istisna edileceği hükme bağlanmış olup, maddede belirtilen istisna kısmını aşan tutar ise
ücret olarak vergilendirilecektir.
Öte yandan, 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinde,
"Kıdem tazminatı: Bu Kanuna tabi işçilerin hizmet akitlerinin:
•1.  İşveren tarafından bu Kanunun 17 nci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler
dışında,
•2.  İşçi tarafından bu Kanunun 16 ncı maddesi uyarınca,
•3. Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyle,
•4. Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük
aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla;
•5.  506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde
öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre
yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını
tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,
Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona
erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren
hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında
kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleri ile belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı,
Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı
Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez."
hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, 22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanununun 120 nci maddesi ile 1475 sayılı
Kanunun kıdem tazminatını düzenleyen 14 üncü maddesi hariç diğer maddeleri yürürlükten
kaldırılmıştır.
Ayrıca, 4857 sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesinde,
"Diğer mevzuatta 1475 sayılı İş Kanununa yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış sayılır.
Bu Kanunun 120 nci maddesi ile yürürlükte bırakılan 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinin
birinci fıkrasının 1 inci ve 2 nci bendi ile onbirinci fıkrasında, anılan Kanunun 16, 17 ve 26 ncı
maddelerine yapılan atıflar, bu Kanunun 24, 25 ve 32 nci maddelerine yapılmış sayılır."
hükmü yer almaktadır.
Buna göre, 1475 sayılı İş Kanunu uyarınca belirlenen kıdem tazminatı tavan miktarının üzerinde birödeme yapılması halinde bu ödeme istisna niteliğinde olmadığından ücret olarak vergiye tabi
tutulması gerekmektedir.
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar uyarınca, şirketinizin toprak altı işletmesi halinde bulunan
madenlerde cevher üretiminde çalışan personelin;
- Çalışma sürelerinin tamamını yeraltında geçirmeleri halinde, bu sürelere ilişkin olarak
ödenen kıdem ve ihbar tazminatlarının tamamının Gelir Vergisi Kanununun 23 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi uyarınca istisna edilmesi,
- Çalışma sürelerinin bir kısmını yeraltında geçirmeleri durumunda, yeraltında çalışılan
süreye isabet eden kıdem ve ihbar tazminatının söz konusu hüküm uyarınca gelir vergisinden
istisna edilmesi,
- Yer üstünde çalışılan süreye isabet eden kıdem tazminatının, 1475 sayılı Kanunun 14 üncü
maddesinde yer alan esaslar uyarınca ödenen kısmının, Gelir Vergisi Kanununun 25 inci
maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendi uyarınca kıdem tazminatı olarak dikkate
alınması ve gelir vergisinden müstesna tutulması, 1475 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi
gereğince ödenmesi gereken miktardan fazla olan (kıdem tazminatının istisna miktarını aşan)
kısmının ise ücret hükümlerine göre gelir vergisine tabi tutulması,
- Yer üstünde çalışılan süreye isabet eden ihbar tazminatı kısmının ücret hükümlerine göre
gelir vergisine tabi tutulması,
gerekmektedir.
B-DAMGA VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
488 sayılı Damga Vergisi Kanununun l inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı
kağıtların damga vergisine tabi olduğu; 3 üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları
imza edenler olduğu ve resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kağıtların
damga vergisinin kişiler tarafından ödeneceği; 9 uncu maddesinde ise, bu Kanuna ekli (2) sayılı
tabloda yazılı kâğıtların damga vergisinden müstesna olduğu hüküm altına alınmıştır.
Mezkur Kanuna ekli (1) sayılı tablonun "IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünün 1/b
fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken
bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans
olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına
açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde
nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olduğu; (2) sayılı tablonun "III-
İşçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün 3 üncü fıkrasında, toprak altı
işletmesi halinde bulunan madenlerde cevher istihsali ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışan
işçilerin yeraltındaki çalıştıkları günlere ait ücretleri ve primlerinin-ödenmesinde düzenlenen
kağıtların; aynı tablonun "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün 34 üncü
fıkrasına 5535 sayılı Kanunun 8 inci maddesi ile eklenen ibare uyarınca da, Gelir Vergisi
Kanununun 23 üncü maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kâğıtların damga vergisinden istisna
olduğu hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar uyarınca, şirketinizin toprak altı işletmesi halinde bulunan
madenlerde cevher üretiminde çalışan personelin;
- Çalışma sürelerinin tamamını yeraltında geçirmeleri halinde, bu sürelere ilişkin olarak
ödenen kıdem ve ihbar tazminatları nedeniyle düzenlenen kağıtların 488 sayılı Damga Vergisi
Kanuna ekli (2) sayılı tablonun IV/34 fıkrası uyarınca damga vergisinden istisna edilmesi,
- Çalışma sürelerinin bir kısmını yeraltında geçirmeleri durumunda, yeraltında çalışılan
süreye isabet eden kıdem ve ihbar tazminatına ilişkin ödemeler nedeniyle düzenlenen
kağıtların söz konusu hüküm uyarınca damga vergisinden istisna edilmesi,
- Yer üstünde çalışılan süreye isabet eden kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına ilişkin olarak
düzenlenen kağıtların 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun IV/I-b fıkrası
uyarınca damga vergisine tabi tutulması,gerekmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.