Kooperatifin arsasını TOKİ'ye devretmesi ve karşılığında TOKİ tarafından her üyeye birer daire sertifikası verilmesinin Gelir Vergisi, Kurumlar Vergis

Özelge: Kooperatifin arsasını TOKİ'ye devretmesi ve
karşılığında TOKİ tarafından her üyeye birer daire
sertifikası verilmesinin Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve
KDV açısından değerlendirilmesi hk.
Sayı: 
39044742-KDV.17.4-146
Tarih: 
28/01/2015
 
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
 İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri Katma Değer Vergisi Grup Müdürlüğü)
 
   
Sayı : 39044742-KDV.17.4-146 28/01/2015
Konu : Kooperatifin arsasını TOKİ'ye devretmesi ve karşılığında  
TOKİ tarafından her üyeye birer daire sertifikası
verilmesinin Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve KDV
açısından değerlendirilmesi
 
            İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, Kooperatifinizin 11/10/1991 tarihinde kurulmuş
olduğu, 28/02/1992 tarihinde edindiği imar durumu mevcut olmayan arsanın daire sertifikası
karşılığında TOKİ'ye devredileceği, arsa karşılığında her kooperatif üyesine iki yıl içinde
kullanılması maksadıyla birer daire sertifikası verileceği, üyelerin almış oldukları sertifikalarını
herhangi bir TOKİ projesinden daire almak amacıyla iki yıl içinde kullanabilecekleri, iki yıl içinde
kullanılmayan sertifikaların bedellerinin ikinci yıl sonunda TOKİ tarafından nakden sertifika
sahiplerine ödeneceği belirtilerek, söz konusu arsanın izah edildiği şekilde TOKİ'ye devri
durumunda hem kooperatif açısından, hem de kooperatif üyeleri açısından kurumlar vergisi, gelir
vergisi ve katma değer vergisi yükümlülüklerinin ne olacağı konusunda Başkanlığımız görüşü talep
edilmektedir.
            KURUMLAR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmüyle kooperatifler
kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmış olmakla beraber aynı Kanunun 4 üncü maddesinin
birinci fıkrasının (k) bendinde, tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere, ana
sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine
kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklar ile
iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse
için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler bulunup, bu
hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim
tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen
üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kanunun 13 üncü maddesine göre bunlarla
ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde
bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil
edilmiş olan yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisinden muaf olduğu hükme bağlanmıştır.
             1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin "4.13. Kooperatifler" başlıklı bölümünde
muafiyet şartları detaylı olarak açıklanmış, takip eden bölümlerde ise ortak dışı işlemler kooperatif
türlerine göre ayrıntılı olarak örneklendirilmiş olup, "4.13.1.4. Sadece ortaklarla iş  görülmesi"
başlıklı bölümünde de, kooperatifleri ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarının ve özellikle meslek
ve geçimlerine ait ihtiyaçlarının sağlanıp korunmasını amaçladıkları için faaliyetin normal olarak
sadece ortaklarla sınırlı olması gerektiği, bu nedenle bir kooperatifin kurumlar vergisimuafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleşmesinde sadece ortaklarla iş görülmesine ilişkin
hüküm bulunması ve fiilen de bu hükme uyulması gerektiği; ortak dışı işlemlerin, sadece ortak
olmayanlarla yapılan işlemleri değil, ortaklarla kooperatif ana sözleşmesinde yer almayan
konularda yapılan işlemleri de kapsadığı belirtilmiştir.
             Ortaklarının belirli ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet
suretiyle sağlayıp korumak amacıyla kurulan ve kâr amacı gütmeyen konut yapı kooperatiflerinin,
üstlendikleri görevi yerine getirmek amacıyla edindikleri iktisadi kıymetlerini, kamu gücü
kullanılmak suretiyle elden çıkarmalarının zorunlu olduğu durumlarda, bu kamulaştırma
işlemlerinin kurumlar vergisi muafiyetine bir etkisi bulunmamaktadır. Bu nedenle, kooperatife ait
arsanın kamulaştırma işleminin ortak dışı işlem olarak değerlendirilmemesi gerekmektedir.
            Buna göre, kooperatifiniz adına kayıtlı arsanın TOKİ tarafından kamulaştırılması ve bu
kamulaştırma işlemine karşılık her bir kooperatif üyenize herhangi bir TOKİ konut projesinden
trampa yoluyla gayrimenkul alma hakkı verilmesi, kurumlar vergisi muafiyetini etkilemeyecektir.
            Diğer taraftan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesinde; "Aşağıda
yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır.
...
4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
...
Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz
karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret
şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.
Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası
araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, (280 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile
1.1.2012 tarihinden itibaren 8.800 TL.) Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır."
hükmüne yer verilmiştir.
             Buna göre, her bir üyeye hisselerine (gayrimenkul satın alma haklarına) karşılık olarak
yapılan ödeme ile her bir üyenin gayrimenkul alış hakkını edindikleri tarihe kadar kooperatifinize
yapmış olduğu ödemelerin arsanın iktisabında kullanılan kısmı karşılaştırılarak, arada olumlu bir
fark bulunması durumunda ise bu farkın değer artışı kazancı olarak değerlendirilmesi ve kooperatif
üyeleri tarafından Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesi dikkate alınarak beyan
edilmesi gerekmektedir.
            KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
            Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;
            -1/1 inci maddesinde, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde
yapılan teslim ve hizmetler KDV'ye tabi olduğu,
           -17/4-r maddesinde, kurumların aktifinde veya belediyeler ile il özel idarelerinin
mülkiyetinde en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile gayrimenkullerin satışı suretiyle
gerçekleşen devir ve teslimlerin KDV'den istisna olduğu,
            hükmüne yer verilmiştir.
            Buna göre, Kooperatifiniz adına kayıtlı arsanın kamulaştırma yoluyla TOKİ'ye teslimi, söz
konusu arsanın teslim tarihi itibariyle Kooperatifinizin aktifinde en az iki tam yıl süreyle kayıtlı
olması halinde KDV Kanununun 17/4-r maddesi kapsamında KDV den istisna olacaktır.                             Bilgi edinilmesini rica ederim.
 
 
(*)     Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**)   İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.