Kooperatifin üyelerine hisseleri oranında hobi bahçesi vermesi
Kooperatifin üyelerine hisseleri oranında hobi bahçesi
vermesi
Sayı:
38418978-125[4-19/3]-315355
Tarih:
06/07/2022
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı
Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü
Sayı : 38418978-125[4-19/3]-315355 06.07.2022
Konu : Kooperatifin üyelerine hisseleri
oranında hobi bahçesi vermesi
İlgi : .
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve ekli dilekçenizde;
- Kooperatifiniz tarafından … tarihinde üyelerinize sosyal amaçlı (hobi bahçesi) olarak kullanılmak
üzere tarla vasfında arsa satın alındığı,
- Bahse konu arsaya ilişkin herhangi bir inşaat ve çalışma ruhsatının bulunmadığı,
- Söz konusu taşınmazın belirli oranlarda bölünerek sosyal amaçlı (hobi bahçesi) olarak kullanılmak
üzere herhangi bir bedel alınmadan üyelerin kullanımına sunulmak istendiği,
- Üyelerin kullanımına uygun olarak yapılacak mezkur taşınmazın etrafının tel örgü ile çevrilmesi,
kuyu açılması, barınak yerlerinin hazırlanması, yol yapımı gibi bazı giderlerin yine üyeler tarafından
karşılanacağı
belirtilerek, kurumlar vergisi ve katma değer vergisi yönünden muafiyetinizin devam edip
etmeyeceği, muafiyetinizin devamı halinde ödenen katma değer vergisinin durumunun nasıl olacağı
ve hangi hesapta takip edileceği, kurumlar vergisi muafiyetinizin devam etmesi ve katma değer
vergisi yönünden mükellefiyetinizin açılması halinde katma değer vergisi beyannameleri ile Ba-Bs
bildirim formlarının internet ortamında verilip verilmeyeceği hususlarında Başkanlığımız görüşü
talep edilmektedir.
A-KURUMLAR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında kooperatifler kurumlar
vergisi mükellefleri arasında sayılmış olup, aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (k)
bendinde ise tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere, ana sözleşmelerinde sermaye
üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay
verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine ilişkin
hükümler bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatiflerin (Kooperatiflerin ortakları dışındaki
kişilerle yaptıkları işlemler ile kooperatif ana sözleşmesinde yer almayan konularda ortakları ile
yaptıkları işlemler "ortak dışı" işlemlerdir. Kooperatiflerin faaliyetin icrasına tahsis ettikleri ve
ekonomik ömrünü tamamlamış olan demirbaş, makine, teçhizat, taşıt ve benzeri amortismana tabi
iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları ile yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı
vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.
Kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme
oluşmuş kabul edilir. Kooperatiflerin, iktisadi işletmelerinden ve tam mükellefiyete tabi başka bir
kurumun sermayesine katılımlarından kazanç elde etmelerinin ve bu kazançların daha sonra
ortaklara dağıtılmasının muafiyete etkisi yoktur. Ortak dışı işlemlerden elde edilen kazançların
vergilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.) kurumlar vergisinden
muaf olduğu hükme bağlanmıştır.
1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin "4.13. Kooperatifler" başlıklı bölümünde muafiyet
şartları detaylı olarak açıklanmış, takip eden bölümlerde ise ortak dışı işlemler kooperatif türlerine
göre ayrıntılı olarak örneklendirilmiş olup, aynı Tebliğin"4.13.1.4. Sadece ortaklarla iş görülmesi"
başlıklı bölümünde de;
"Kooperatifler ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarının ve özellikle meslek ve geçimlerine ait
ihtiyaçlarının sağlanıp korunmasını amaçladıkları için faaliyetin normal olarak sadece ortaklarla
sınırlı olması gerekmektedir. Bu nedenle, bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden
yararlanabilmesi için ana sözleşmesinde sadece ortaklarla iş görülmesine ilişkin hüküm bulunması
ve fiilen de bu hükme uyulması gerekmektedir.
Ortak dışı işlemler, sadece ortak olmayanlarla yapılan işlemleri değil, ortaklarla kooperatif ana
sözleşmesinde yer almayan konularda yapılan işlemleri de kapsamaktadır.
..."
açıklamasına yer verilmiştir.
Aynı Tebliğin; "4.13.3. Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatiflerde ortak dışı işlemlerin
vergilendirilmesi"başlıklı bölümünde;
"7061 sayılı Kanunla 5520 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendine eklenen
parantez içi hükümle 1/1/2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, kurumlar vergisinden muaf
kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme
oluşmuş kabul edileceği, kooperatiflerin bu iktisadi işletmelerinden ve tam mükellefiyete tabi başka
bir kurumun sermayesine katılımlarından kazanç elde etmelerinin ve bu kazançların daha sonra
ortaklara dağıtılmasının da muafiyete etkisinin olmayacağı ve ortak dışı işlemlerden elde edilen
kazancın vergilendirilmesine ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığınca belirleneceği hüküm
altına alınmıştır.
Bu suretle kooperatiflerin, 1/1/2018 tarihinden itibaren gerçekleştirecekleri ortak dışı işlemler
nedeniyle muafiyetleri etkilenmeyecek; ancak bu işlemlerden elde edilen kazançlar kooperatif tüzel
kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Dolayısıyla,
muafiyete ilişkin diğer şartları taşıyan kooperatiflerin ortak dışı işlemlerinden elde edilen
kazançları kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisine tabi
tutulacak, ortak içi işlemlerinden elde edilen kazançlarının kurumlar vergisine tabi tutulması söz
konusu olmayacaktır.
Ortak dışı işlemlerle ilgili olarak kooperatif tüzel kişiliğine bağlı oluştuğu kabul edilen iktisadi
işletme adına kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilecektir.
Öte yandan, ortak dışı işlemlerde bulunmaları nedeniyle 1/1/2018 tarihinden önce kurumlar vergisi
mükellefiyeti tesis edilmiş olan kooperatiflerin, muafiyete ilişkin diğer şartları da taşıyor olmaları
kaydıyla, 1/1/2018 tarihi itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyet kayıtları sonlandırılacaktır. Bu
kooperatiflerin 1/1/2018 tarihinden itibaren gerçekleştirdikleri ortak dışı işlemlerine ilişkin olarak
kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisi mükellefiyeti
tesis ettirilmek suretiyle bu işlemlerden elde ettikleri kazançları vergilendirilecektir.
..."
açıklamaları yer almaktadır.
Kooperatifçe yapılan bir işlemin ortak içi işlem olarak dikkate alınabilmesi için; işlemin faaliyet
amacına diğer bir ifadeyle, kooperatifin ana sözleşmesinde belirtilen uğraşı konusuna dahil olması
ve faaliyet amacına dahil olan işin münhasıran kooperatif ortağıyla yapılması gerekmektedir.
Özelge talep formunuz ekinde yer alan … "…" başlıklı bölümünün 6 ncı maddesinde "...kooperatifin
amacının ortaklarının konut ihtiyaçlarını karşılamak olduğu..."belirtilmiştir.
Konu hakkında ayrıca … görüş istenilmiş olup, anılan … tarihli ve … sayılı cevabi yazısında;
"...
Kooperatif ihtiyaçları doğrultusunda alınacak gayrimenkulün kooperatif amacına uygun olması
esastır. Dolayısıyla … olarak kurulmuş kooperatifin, uhdesindeki parselleri en küçük tarımsal
faaliyet alanı olan hobi bahçesi olarak kullanımı ve bu amaçla yazınızda belirtilen faaliyetlerin
yapılması, amacı ortaklarının konut ihtiyacını karşılamak olan … kooperatifinin ana sözleşmesinde
yer alan amaç ve faaliyet konularına uygun düşmemektedir.
…, iş ve işlemlerinde, ana sözleşmelerinde belirlenen amaca uygun davranmaları gerekmekte
olup; …, ana sözleşmelerinde ortakların konut veya işyeri ihtiyaçlarını karşılamak dışında
faaliyet konuları içeren maddeleri ihtiva eden … kuruluşlarına izin verilmemektedir."
açıklamasına yer verilmiştir.
Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, Kooperatifinizin ana faaliyet konusu
ortaklarının konut ihtiyaçlarını karşılamak olduğundan, Kooperatifiniz tarafından satın alınan
arsanın hisselere bölünerek sosyal amaçlı (hobi bahçesi) olarak kullanılmak üzere üyelerin
kullanımına sunulması ayrıca bu taşınmaza tel örgü çekilmesi, kuyu açılması, barınak yerlerinin
hazırlanması ve yol yapılması gibi faaliyetlerin kooperatifin amaç ve faaliyet konuları içerisinde yer
almaması nedeniyle, bu işlemlerin ortak dışı işlem olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, ortak dışı işlem kapsamında değerlendirilen söz konusu faaliyetten elde edilecek
kazancın kooperatifinize bağlı iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisine tabi tutulması
gerekmektedir.
B-KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;1/1 inci maddesinde, Türkiye'de ticari, sınai,
zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV'ye tabi
olduğu; aynı maddenin ikinci fıkrasında ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyetinin
devamlılığı, kapsamı ve niteliğinin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanununda
açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve
tespit olunacağı hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, Kooperatifiniz tarafından satın alınan tarlanın hobi bahçesi olarak üyelerinize
kullandırılması KDV'ye tabi olup, Kooperatifiniz nezdinde vergilendirilmesi gerekmektedir. Diğer
taraftan, söz konusu işlemler nedeniyle yüklenilen KDV'lerin genel esaslar çerçevesinde
Kooperatifinizce indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.
C-VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 148, 149 ve Mükerrer 257'nci maddelerinin Bakanlığımıza verdiği
yetkiye dayanılarak, 350 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğiyle, bilanço esasına göre defter
tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet alımlarını"Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin
Bildirim Formu (Form Ba)" ile; mal ve hizmet satışlarını ise "Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin
Bildirim Formu (Form Bs)" ile bildirmeleri yükümlülüğü getirilmiş, 362, 381 ve 396 Sıra No.lu Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliğleriyle de bu yükümlülüğe ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.
396 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile mükelleflerin 2010 yılı ve müteakip yılların aylık
dönemlerine ilişkin mal ve/veya hizmet alışları ile mal ve/veya hizmet satışlarına uygulanacak had
5.000 TL olarak yeniden belirlenmiş olup, bir kişi veya kurumdan katma değer vergisi hariç 5.000
TL ve üzerindeki mal ve/veya hizmet alışları, "Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu
(Form Ba)" ile; bir kişi veya kuruma katma değer vergisi hariç 5.000 TL ve üzerindeki mal ve/veya
hizmet satışları ise "Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)" ile bildirilecektir.
Söz konusu Genel Tebliğin 1.1.2. bölümünde, kurumlar vergisinden muaf olan mükelleflerin,
muafiyetten yararlandıkları hesap döneminden itibaren Ba-Bs bildirim formu vermeyecekleri ve
3.1.1. bölümünde bilanço esasına göre defter tutan ve 376 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğine göre beyannamesini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükelleflerin, Ba ve Bs
bildirim formlarını da elektronik ortamda vermek zorunda oldukları açıklanmıştır.
Aynı Kanunun mükerrer 257'nci maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendinde yer alan
düzenleme ile Maliye Bakanlığı vergi beyannameleri ve bildirimlerin, şifre, elektronik imza veya
diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi
iletişim araç ve ortamında verilmesi, beyanname ve bildirimlerin yetki verilmiş gerçek veya tüzel
kişiler aracı kılınarak gönderilmesi hususlarında izin vermeye veya zorunluluk getirmeye yetkili
kılınmıştır.
Bu yetkiye istinaden yayımlanan 367 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile kurumlar
vergisi mükelleflerine hiçbir hadle sınırlı olmaksızın Kurumlar Vergisi Beyannamesini, 376 Sıra
No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile de Muhtasar Beyannamesini ve Katma Değer Vergisi
Beyannamesini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu getirilmiştir.
Yukarıda yer alan açıklamalara göre; kooperatifinizin kurumlar vergisinden muaf olması halinde;
muafiyetten yararlanılan hesap döneminden itibaren Ba-Bs bildirim formu verme yükümlülüğü ve
katma değer vergisi beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, 01/01/2018 tarihinden sonra yapılan ortak dışı işlemler için kooperatif tüzel
kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmek
suretiyle, bu mükellefiyetle ilgili olarak Vergi Usul Kanununa göre defter tutma, belge düzenine
uyma ve diğer vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerektiğinden, bu kapsamda Vergi Usul
Kanunu hükümlerine göre birinci sınıf tüccarlar tarafından tutulması gereken defterlerin iktisadi
işletme için ayrı olarak anılan Kanunda belirtilen süreler içerisinde tasdik ettirilerek kullanılması,
muhasebe kaydının Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine uygun olması ve Kooperatifin
muhasebe kayıtları ile iktisadi işletmenin muhasebe kayıtlarının birbiriyle karışmasını önleyecek
şekilde, ortak dışı işlemlerden doğan kazancın ve kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından
ortak dışı işlem kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı
izlenmesi, ortak dışı işlemlere ait hasılat, maliyet ve gider unsurlarının diğer işlemlerle
ilişkilendirilmemesi ve kooperatif tarafından tutulan defterlere, bu ayrımı sağlayacak şekilde
kaydedilmesi, ayrıca kooperatif tüzel kişiliğine bağlı oluşacak iktisadi işletmenin kurumlar vergisi
mükellefiyetine bağlı olarak ilgili dönem beyannameleri ile Ba-Bs bildirim formlarının elektronik
ortamda gönderilmesi gerekeceği tabiidir.
Ayrıca, tek düzen muhasebe sisteminin uygulanmasına ilişkin açıklamalar, 26.12.1992 tarihli ve
21447 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel
Tebliği ve daha sonra bu konuda yayımlanan diğer tebliğlerde yapılmış bulunmaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
.