Kurumlar Vergisi Kanununun 19/1 maddesi kapsamında yapılan birleşmelerde, sermaye artırımında denkleştirme hesabı kullanılması ve azınlık pay sahipler
Kurumlar Vergisi Kanununun 19/1 maddesi kapsamında
yapılan birleşmelerde, sermaye artırımında denkleştirme
hesabı kullanılması ve azınlık pay sahipleri için ayrılma
akçesi ödenmesi.
Sayı:
B.07.1.GİB.4.99.16.02-125[19-2014]-18880
Tarih:
14/08/2015
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
BÜYÜK MÜKELLEFLER VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü)
Sayı :64597866-125[19-2015]-18880 14/08/2015
Konu :Kurumlar Vergisi Kanununun 19/1
maddesi kapsamında yapılan
birleşmelerde, sermaye artırımında
denkleştirme hesabı kullanılması ve
azınlık pay sahipleri için ayrılma
akçesi ödenmesi.
İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve ekinin incelenmesinden; Şirketinizin ... A.Ş. ile 5520
sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen şartlar
dahilinde devir yoluyla birleşeceği ve Şirketinizin … A.Ş.'yi bütün aktif ve pasifi ile birlikte
devralacağı belirtilerek;
a)i- Birleşme öncesinde … A.Ş.’nin şirketinize aktarılacak varlıklarına karşılık olmak üzere
rayiç bedel tespiti yapıldığı ve şirketiniz ile … A.Ş.’nin mevcut ödenmiş sermayeleri ile her iki
şirketin rayiç değerlerinin örnek olarak aşağıdaki gibi olduğu;
Mevcut Ödenmiş Sermaye Rayiç Değer
… A.Ş. 200 370 37%
… A.Ş. 100 630 63%
Toplam 300 1.000,00 100%
ii- Birleşme sonrasında şirket paylarının rayiç bedeller dikkate alınarak toplam rayiç bedel
içerisinde oransal olarak belirlendiği, birleşme esnasında … A.Ş.’nin devralınan varlıklarına karşılık
olmak üzere devralan şirketinizin sermayesinin 240,54 TL arttırıldığı, birleşme sonrasında da şirket
rayiç bedelleri toplamına göre hesaplanan pay oranlarının değişmediği, sermaye artışı sonrasında
şirketinizin ödenmiş sermayesinin 540,54 TL olduğu ve birleşme sonrası devralan şirketinizin
sermaye yapısının aşağıdaki gibi olduğu;
… A.Ş.'nin Sermayesi 200,00
… A.Ş.'nin Sermayesi 100,00
Sermaye Artışı 240,54
Toplam Sermaye 540,54
iii- Yapılan 240,54 TL tutarındaki sermaye artışının bilançonuzda şirket kayıtlarına
“Denkleştirme Hesabı”na borç kaydı yapılmak suretiyle muhasebeleştirildiği ve devralan
şirketinizin ödenmiş sermayesinde devralınan … A.Ş.’nin pay tutarı olarak dikkate alındığı,
şirketlerin rayiç değerlerinin toplamına göre hesaplanan pay oranlarının değişmediği;
Şirketinizin Birleşme Sonrası Sermayedeki Pay
Rayiç Değer
Sermayesi Oranı
… A.Ş. 200,00 37,00% 370,00
… A.Ş. 340,54 63,00% 630,00
Toplam Sermaye 540,54 100,00% 1.000,00
iv- "Denkleştirme Hesabı"nın gerçek bir aktif ya da pasif hesap niteliği taşımadığı, sadece
bilançonun pasifini düzenleyici bir hesap niteliğinde olduğu belirtilerek sermayenin hesaplanan bu
tutar kadar arttırılmasının ve söz konusu sermaye artışının düzenleyici bir hesap niteliğindeki
"Denkleştirme Hesabı" kullanılarak şirket kayıtlarına borç kaydı yapılmak suretiyle intikal
ettirilmesinin devir şartlarının ihlali anlamına gelip gelmediği;
b- Devrolan şirketin azınlık payına sahip ortaklarının 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun
141 inci maddesinin 2 nci fıkrasına göre ayrılma akçesi ödenerek ortaklıktan çıkarılmasının,
c- Devir esnasında hesaplanan arttırılacak sermaye tutarından devralınan şirketteki azınlık
paylarına isabet eden nominal sermaye tutarının indirilmesi suretiyle birleşilen şirketin sermaye
tutarının azaltılmasının,
Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrası uygulamasına aykırılık
teşkil edip etmediği ve şartların ihlali olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği;
ç) Azınlık pay sahiplerine rayiç bedel üzerinden ödeme yapılması durumunda oluşan gider
tutarının kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılmayacağı,
d) Şirketinizin azınlık pay sahiplerine rayiç bedel üzerinden ödeme yaparak kendi
hisselerini satın alması sırasında ödenen bu bedeller içinde enflasyon düzeltmesi olumlu farkları ve
benzeri yedeklerin yer aldığı gerekçesiyle herhangi bir vergileme yapılıp yapılmayacağı
hususlarında Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında, birleşme sonucunda
infisah eden kurum ile birleşilen kurumun kanuni ve iş merkezlerinin Türkiye'de bulunması ve
münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerinin, birleşilen kurum tarafından bir bütün
halinde devralınması ve aynen bilançosuna geçirilmesi şartıyla gerçekleşen birleşmelerin devir
hükmünde olduğu hüküm altına alınmıştır.
Aynı Kanunun “Devir, bölünme ve hisse değişimi hallerinde vergilendirme” başlıklı 20 nci
maddesinde de, devirlerde maddede belirtilen şartlara uyulduğu takdirde münfesih kurumun
sadece devir tarihine kadar elde ettiği kazançların vergilendirileceği; birleşmeden doğan kârların
ise hesaplanmayacağı ve vergilendirilmeyeceği hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin "19" ve "20" numaralı bölümlerinde
konu ile ilgili ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre; birleşilen kurumun, münfesih kurumun devir tarihindeki
bilanço değerlerini bir bütün halinde devralması ve aynen bilançosuna geçirmesi şartı ile
gerçekleştirilecek birleşme Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesi kapsamında devir olarak
kabul edilecek ve söz konusu birleşme ile ilgili olarak aynı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen
şartlara da uyulduğu takdirde birleşmeden doğan kârlar hesaplanmayacak vevergilendirilmeyecektir. Ancak, bu şartların sağlanamaması halinde, Kurumlar Vergisi Kanununun
18 inci maddesinde açıklanan hükümler çerçevesinde birleşme olarak değerlendirilmesi ve birleşme
kârının kurumlar vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
Özelge talep formundaki örnekte belirtildiği ve yukarıda da yer verildiği üzere, birleşmeye
katılan şirket ortaklarının devralan kurumun sermayesinde birleşme öncesi rayiç bedellere göre
belirlenen oranlarda pay sahibi olmaları ve birleşme sonrasında da hesaplanan bu pay oranlarının
değişmemesini sağlayacak şekilde her iki şirketin birleşme öncesi ödenmiş sermayeleri toplamının
artırılması; başka bir deyişle devralan şirketin birleşme sonrası ödenmiş sermayesinin, birleşmeye
katılan şirketlerin rayiç bedellerine göre hesaplanan pay oranlarını koruyacak tutar kadar
arttırılması ve söz konusu sermaye artışının şirket kayıtlarında ödenmiş sermaye hesabını
düzenleyici "Denkleştirme Hesabı"na borç kaydı yapılmak suretiyle intikal ettirilmesi, bu hesabın
daha sonra herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmemesi veya işletmeden çekilmemesi
şartıyla Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrası hükümlerinde belirtilen
şartların ihlali anlamına gelmeyecektir.
Ancak, birleşme sırasında kullanılacak olan “Denkleştirme Hesabı”nın başka bir hesaba
nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda işletmeden çekilen tutarların öncelikle
kurumlar vergisine sonra da kâr dağıtımına bağlı olarak tevkifata tutulacağı tabidir.
Diğer taraftan, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 140 ıncı maddesinde ortaklık payının ve
haklarının korunması, 141 inci maddesinde ise ayrılma akçesi düzenlenmiş olup 141 inci maddesi
hükmü uyarınca;
- Birleşmeye katılan şirketler, birleşme sözleşmesinde, ortaklara, devralan şirkette, pay ve
ortaklık haklarının iktisabı ile iktisap olunacak şirket paylarının gerçek değerine denk gelen bir
ayrılma akçesi arasında seçim yapma hakkı tanıyabilirler.
- Birleşmeye katılan şirketler birleşme sözleşmesinde, sadece ayrılma akçesinin verilmesini
öngörebilirler.
Yine Türk Ticaret Kanununun 141 inci maddesinde, ortağın şirketten ayrıldığı takdirde, esas
sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini isteme hakkına sahip olduğu düzenlenmiş,
ayrıca şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmelerinin ayrılma
akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilmesine imkan tanınmıştır. Anılan Kanunun ayrılma akçesinin
ödenmesini düzenleyen 142 nci maddesinde de; "Ayrılma akçesi;
a- şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,
b- ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa,
c- esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa, ayrılma ile muaccel olur." hükmüne yer
verilmiştir. Mezkur maddenin gerekçesinde, öz sermayenin ayrılma payının ödenmesine yetmemesi
durumunda işlem denetçisinin esas sermayeden ödenmesi gereken miktarı belirlediği ve bu
miktarın esas sermayenin azaltılması yolu ile serbest hale geldiği belirtilmiştir.
Yukarıda yer alan hükümlerin birlikte değerlendirilmesi sonucunda, devrolan şirketin
azınlık payına sahip ortaklarının Türk Ticaret Kanununun 141 inci maddesinin 2 nci fıkrasına göre
ayrılma akçesi ödenerek ortaklıktan çıkarılması Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin
birinci fıkrasında öngörülen devir şartlarının ihlali anlamına gelmemektedir. Zira, söz konusu
ayrılma akçesinin birleşme tarihinden önce veya sonra ödenmesi, özü itibariyle bu işlemin borç
doğuran bir işlem olduğu gerçeğini değiştirmemektedir.
Öte yandan, Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde; kurumlar vergisinin,
mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı,
safi kurum kazancının tespitinde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki
hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Gelir Vergisi Kanununun "Bilanço Esasında
Ticari Kazancın Tespiti" başlıklı 38 inci maddesinde ise; ticari kazancın tespit edilmesi sırasında,Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41 inci maddeleri
hükümlerine uyulacağı hükme bağlanmıştır. Söz konusu 40 ıncı madde hükmünde işletme açısından
bir giderin indirilebilmesi, yapılan giderin ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ve işle
ilgili olması şartına bağlanmıştır.
Ayrıca, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin A fıkrasında; mali tablolarda
yer alan parasal olmayan kıymetlerin bu madde hükümlerine göre enflasyon düzeltmesine tabi
tutulacağı; enflasyon düzeltmelerinin, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme
hesabına kaydedileceği; pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplarının herhangi bir suretle başka
bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin
kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulacağı, ancak öz sermaye kalemlerine
ait enflasyon farklarının düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebileceği veya
kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebileceği; bu işlemlerin kâr dağıtımı
sayılmayacağı ile enflasyon düzeltmesine tâbi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara
ilişkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet addolunacağı, matrahın tespitinde, kanunen kabul
edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl malî zararlarının enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş
tutarları ile dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu çerçevede, birleşme dolayısıyla ayrılma akçesi verilerek şirketiniz tarafından azınlık
paylarının satın alınması sırasında rayiç bedel üzerinden ödeme yapılması durumunda, bu azınlık
paylarına ilişkin hisselerin nominal değeri ile rayiç bedeli arasındaki fark, Gelir Vergisi Kanununun
40 ıncı ve Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinde sayılan giderler kapsamına
girmediğinden, bu farkın kurum kazancının tespitinde gider yazılması veya zarar olarak dikkate
alınması mümkün bulunmamaktadır.
Öte yandan, azınlık paylarının satın alınması dolayısıyla şirketinizce yapılacak sermaye
azaltımında;
- Öncelikle, daha önce sermayeye eklenmiş olan enflasyon düzeltmesi olumlu farklarının
şirketinizden çekildiğinin kabulü ile şirketinizden çekilen tutarların önce kurumlar vergisine ve
vergi sonrası dağıtılan kazancın ise kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması,
- Daha sonra, önceki yıllarda şirket sermayesine eklenmiş olan yasal yedeklerin işletmeden
çekildiğinin kabulü ve çekilen tutarların elde edenin hukuki niteliğine göre kâr dağıtımına bağlı
vergi kesintisine tabi tutulması,
- Son olarak ise işletmeden çekilmesi halinde vergilendirilmeyecek ayni ve nakdi sermayenin
işletmeden çekildiğinin kabulü
gerekmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.