Mahkeme kararı ile kazanan taraf avukatına ödenen ücret için düzenlenecek serbest meslek makbuzunun kimin adına düzenleneceği
Mahkeme kararı ile kazanan taraf avukatına ödenen ücret
için düzenlenecek serbest meslek makbuzunun kimin adına
düzenleneceği
Sayı:
B.07.1.GİB.4.07.17.02-105[Mük.257.VUK.ÖZ.14.39]-188100
Tarih:
16/11/2017
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
ANTALYA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü
Sayı : 77058783-105[Mük.257.VUK.ÖZ.14.39]-188100 16.11.2017
Konu : Mahkeme kararı ile kazanan taraf
avukatına ödenen ücret için
düzenlenecek serbest meslek
makbuzunun kimin adına
düzenleneceği
İlgide kayıtlı özelge talep formunun incelenmesinden avukatlık vekalet ücretlerinde KDV, gelir
stopajı ve belge düzeni hakkında Başkanlığımız görüşünün bildirilmesi istenilmektedir.
GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN
Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 65 inci maddesinde "Her türlü serbest meslek
faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Serbest meslek faaliyeti; sermayeden
ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan
işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır."
hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun 67 nci maddesinin birinci fıkrasında; "Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi
içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle
sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler
indirildikten sonra kalan farktır." hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, kamu idare ve
müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler,
vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek
gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço
veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler madde de bentler halinde sayılan
ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben
tevkifat yapmaya mecbur oldukları belirtilmiş olup, aynı maddenin 2/b numaralı bendiyle, yaptıkları
serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemeler üzerinden % 20 oranında
tevkifat yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Öte yandan, aynı Kanunun 96 ncı maddesinde; "Vergi tevkifatı 94 üncü madde kapsamına giren
nakden veya hesaben yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi,
vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda
gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade eder.
Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi
gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi, bilfiil ödenen miktar ile
ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır."
hükmüne yer verilmiştir.
1136 sayılı Avukatlık Kanununun 164 üncü ve 166 ncı maddelerinde, avukatlık ücreti
tanımlanmakta ve kaynakları itibariyle, sözleşmeye bağlı olarak iş sahibinden sağlanan vekalet
ücreti ile dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenen vekalet ücreti olmak
üzere iki ayrı vekalet ücretinden söz edilmektedir.
Anılan Kanunun 164 üncü maddesinin son fıkrasında; "Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak
karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir. Bu ücret, iş sahibinin borcu nedeniyle takas ve
mahsup edilemez, haczedilemez.",
168 inci maddesinin üçüncü fıkrasında; "Avukatlık ücretinin takdirinde, hukuki yardımın
tamamlandığı veya dava sonunda hüküm verildiği tarihte yürürlükte olan tarife esas alınır.",
169 uncu maddesinde ise "Yargı mercilerince karşı tarafa yükletilecek avukatlık ücreti, avukatlık
ücret tarifesinde yazılı miktardan az ve üç katından fazla olamaz."
hükmü yer almaktadır.
Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı/alacaklı taraf avukatına ödenen vekâlet ücreti;
1. Mahkeme veya icra veznesinin düzenlediği makbuz imzalanarak nakden,
2. Bizzat karşı/borçlu tarafın, mahkeme veya icra dairesinin tespit ettiği vekalet ücretini elden
(nakden) veya banka havalesi ile ödemesi,
3. Mahkeme veya icra dairesinin, yargılama giderleri ile birlikte davayı kazanan müvekkile herhangibir şekilde ödeme yapması ve müvekkilin de karşı borçlu taraftan alınan vekâlet ücretini avukata
ödemesi,
şekillerinde tahsil edilebilmektedir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, mahkeme kararları ve icra takibi sonucu verilen kararla avukatlık
tarifesine dayanılarak karşı tarafa yüklenen vekâlet ücretinin avukata ödenmesi sırasında, ücretli
olmaması ve ödeme yapan karşı tarafın Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci
fıkrasında sayılan tevkifat yapmakla sorumlu kişi veya kurumlardan olması halinde, Gelir Vergisi
Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 2-b bendine göre gelir vergisi tevkifatı yapılması
gerekmektedir.
KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun;
- 1 inci maddesinde, Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyetleri ve serbest meslek faaliyeti
çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV'ye tabi olduğu; ticari, sınai, zirai faaliyet ile serbest
meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliğinin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre tespit
edileceği,
- 8 inci maddesinde, mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanların KDV mükellefi
olduğu,
- 20 nci maddesinde, teslim ve hizmet işlemlerinde matrahın, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden
bedel olduğu; bedel deyiminin, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına
hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca
borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve
değerler toplamını ifade ettiği,
- 27/5 maddesinde ise serbest meslek faaliyetleri için ilgili meslek teşekküllerince tespit edilmiş bir
tarife varsa hizmet bedelinin bu tarifede gösterilen ücretten düşük olamayacağı,
hüküm altına alınmıştır.
Buna göre, serbest meslek erbabı olan avukatın yapmış olduğu hizmet karşılığında mahkemelerce
hükmolunan avukatlık ücreti üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinin birinci fıkrasındaki "Bu Kanunda aksine
hüküm olmadıkça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait
olan kayıtların tevsiki mecburidir." hükmü uyarınca vergi sistemimiz mükelleflerin mal teslimi,
hizmet ifası ve diğer muameleler sebebiyle bir vesika düzenlenmesini benimsemiştir. Buna göre, söz
konusu işlemlerin mezkûr Kanunun 229 ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerden herhangi
birisi ile tevsik edilmesi gerekmektedir.
Aynı Kanunun 236 ncı maddesinde, serbest meslek erbabının mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü
tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek,
müşterinin de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetinde olduğu hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, mahkeme ilamında ödenmesine hükmedilen
avukatlık vekalet ücreti de dâhil olmak üzere serbest meslek erbabının mesleki faaliyetlerine ilişkin
her türlü tahsilatı için serbest meslek makbuzu düzenlemesi gerekmektedir.
Bu itibarla, mahkeme ilamında ödenmesine hükmedilen avukatlık (vekâlet) ücretini ilgili
kurumlardan tahsil etmeniz durumunda söz konusu kurumlar adına serbest meslek makbuzu
düzenlemeniz gerekmektedir.
Öte yandan, konuyla ilgili olarak yayımlanan 375 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğinde, icra dairelerince borçludan alınarak müvekkili adına takibat yapan alacaklı taraf
avukatına ödenmesine karar verilen avukatlık (vekalet) ücretlerinin avukata ödendiği anda, avukat
tarafından borçlu adına en az iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenleneceği ve bir nüshasının
ödemeyi yapan memura verileceği açıklamalarına yer verilmiştir.
Buna göre, dava sonunda mahkeme ilamına göre borçludan alınarak icra dairelerince müvekkili
adına takibat yapan alacaklı taraf avukatına ödenmesine karar verilen avukatlık (vekalet)
ücretlerinin, icra dairesince tarafınıza ödendiği anda, tarafınızca borçlu adına en az iki nüsha
serbest meslek makbuzu düzenlemeniz gerekmektedir.
Diğer taraftan, vekalet ücretinin davayı kazanan mükellefiniz tarafından, borçludan tahsil edilerek
kendisini temsilen size intikal ettirmesi durumunda ise genel hükümler çerçevesinde davayı
kazanan mükellefiniz adına serbest meslek makbuzu düzenlemeniz gerektiği tabiidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş isebu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.