Ödünç olarak verilecek hammaddenin tesliminde düzenlenecek belge hk.
Özelge: Ödünç olarak verilecek hammaddenin tesliminde
düzenlenecek belge hk.
Sayı:
64597866-105[229-2015]-14541
Tarih:
11/06/2015
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
BÜYÜK MÜKELLEFLER VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü
Sayı : 64597866-105[229-2015]-14541 11/06/2015
Konu : Ödünç olarak verilecek hammaddelerin tesliminde
düzenlenecek belge.
İlgide kayıtlı özelge talep formunda; ... toptan ticareti faaliyetinden dolayı Başkanlığımız ...
vergi numaralı mükellefi olan şirketinizin, müşterilerden gelen talep üzerine ödünç mal tesliminde
bulunacağı belirtilerek, ödünç mal teslimi ve nitelik ve nicelikleri birebir aynı olan malların geri
alımı aşamalarının fatura düzenlemeksizin sevk irsaliyesi ile belgelendirilmesinin mümkün olup
olmayacağı hususunda tereddüt oluştuğundan Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 229 uncu maddesinde; "Fatura, satılan emtia veya yapılan
iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar
tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır." şeklinde tanımlanmaktadır.
Anılan Kanunun 230 uncu maddesinin birinci fıkrasının 5 inci bendinde, "Malın alıcıya
teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen
malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar
için sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması şarttır." hükmü yer almaktadır.
Buna göre; fatura müşterinin borçlandığı meblağı göstermek amacıyla düzenlenirken, sevk
irsaliyesi ticari mal hareketinin izlenmesi amacıyla düzenlenmektedir.
Diğer taraftan, ödünç sözleşmeleri 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 379-392 nci
maddeleri arasında "Kullanım Ödüncü" ve "Tüketim Ödüncü" olarak iki başlık halinde
düzenlenmiştir.
Anılan Kanunun 379 uncu maddesinde düzenlenen kullanım ödüncü sözleşmesi, ödünç
verenin ödünç verdiği şeyin kullanılmasını, bir karşılık aramaksızın belirli bir süreyle ödünç alana
bırakmayı, ödünç alanın da o şeyi bizzat kullanarak belirlenmiş olan sürenin sonunda ödünç verene
geri vermeyi yüklendikleri sözleşmedir.
Yine aynı Kanunun 386 ncı maddesinde düzenlenen tüketim ödüncü sözleşmesi ise ödünç
verenin bir miktar paranın veya tüketilebilen misli bir şeyin kullanılmasını sağlamak üzere ödünç
alana devretmeyi, ödünç alanın da aynı nitelik ve miktarda geri vermeyi üslendiği sözleşmedir.
Dolayısıyla, kullanım ödüncü sözleşmesi kapsamında verilen şeylerin, mülkiyeti ödünç
alana devredilmezken, tüketim ödüncü sözleşmesi kapsamında verilen şeylerin ise mülkiyeti
ödünç alana devredilmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin 1 inci fıkrasında; ticari, sınai,
zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye' de gerçekleştirilen teslim ve
hizmetlerin, katma değer vergisinin konusunu teşkil edeceği belirtildikten sonra, 2 nci maddede
teslim, bir mal üzerindeki tasarruf etme hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıyaveya onun adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına yetkili olanların
gösterdiği yere veya kişilere tevdii de teslim hükmündedir. Ayrıca malın alıcıya veya onun adına
hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin başlatılması veya nakliyeci ile sürücüye
tevdi edilmesi de mal teslimi sayılmıştır.
Bu açıklamalar ışığında, teslim işleminin katma değer vergisine tabi tutulabilmesi için,
teslime konu mal üzerindeki tasarruf hakkının, diğer bir ifadeyle mülkiyet hakkının karşı tarafa
geçirilmesi gerekmektedir.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler ve açıklamalar doğrultusunda; Katma Değer Vergisi
Kanununun 2 nci maddesinde teslim, mal üzerindeki tasarruf etme yani mülkiyet hakkının
başkasına devredilmesi olduğundan bir malın kullanım amacıyla ödünç olarak verilmesi teslim
sayılmayacaktır.
Ancak, ödünç olarak verilen malların aynen değil de, aynı veya benzeri vasıfta mallar
olarak geri alınması şeklinde ortaya çıkan tüketim ödüncü sözleşmesine dayalı işlemlerde, ödünç
olarak verilen malların tasarruf hakkı devredilmektedir. Bu durumda, Borçlar Kanununun 386 ilâ
392 nci maddelerinde düzenlenmiş olan tüketim ödüncü sözleşmesine dayalı olarak ticari, sınai,
zirai veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde teslim edilen mallar için katma değer vergisi
hesaplanması gerekmektedir.
Bu nedenle, şirketinizce müşterilere ödünç plastik hammaddesi verilmesi kullanım
amacına yönelik olmayıp, tüketim amacı taşıdığından mülkiyetin devri ve dolayısıyla tasarruf
hakkı ödünç alana geçmektedir. Bu itibarla, ödünç olarak verilecek hammaddelerin katma değer
vergisi hesaplanmak suretiyle teslim tarihinden itibaren azami yedi gün içerisinde düzenlenecek
fatura ile belgelendirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, ödünç olarak verilecek malların sevkiyatı esnasında, malları taşıyan veya taşıttıran
tarafından sevk irsaliyesi düzenleneceği tabiidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.