Serbest meslek kazancının tespitinde “istanbulkart” dolum fişlerinin indirim konusu yapılıp yapılmayacağı ve belge düzeni hk.

Serbest meslek kazancının tespitinde "istanbulkart" dolum
fişlerinin indirim konusu yapılıp yapılmayacağı ve belge
düzeni hk.
Sayı:
B.07.1.GİB.4.34.16.01-120[68-2016/336]-457830
Tarih:
15/11/2017
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü
Sayı : 62030549-120[68-2016/336]-457830 15.11.2017
Konu : Serbest meslek kazancının tespitinde
“istanbulkart” dolum fişlerinin
indirim konusu yapılıp yapılmayacağı
ve belge düzeni hk.
İlgide kayıtlı özelge talep formu ve ek dilekçenizde, mali müşavirlik faaliyetinde bulunduğunuzu
belirterek, faaliyetinizle ilgili kendiniz ve personeliniz tarafından şehir içinde yapmış olduğunuz
seyahatlerden dolayı … tarafından kesilen “istanbulkart” dolum fişlerinin serbest meslek
kazancınızın tespitinde gider olarak yazılıp yazılamayacağı, dolum bedeli içinde olan KDV'nin iç
yüzde yöntemiyle hesaplanarak indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususlarında bilgi talep
edildiği anlaşılmış olup konu hakkında Başkanlığımız görüşü aşağıda açıklanmıştır.
I-GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde; ücretin, işverene tabi ve belirli bir işyerine
bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil
edilebilen menfaatler olduğu ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı),
tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında
ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi
şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca, Kanunun;
-65 inci maddesinde; "Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek
kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa
dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi
nam ve hesabına yapılmasıdır.
..."
-67 nci maddesinin birinci fıkrasında; "Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest
meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile
temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler dolayısıyla yapılan giderler
indirildikten sonra kalan farktır.
…" hükümlerine yer verilmiştir.
Bunun yanı sıra, söz konusu kanunun 68 inci maddesinde ise serbest meslek kazancının tespitinde
hasılattan indirilecek giderler bentler halinde sayılmış olup maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı
bendinde, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderlerin serbest
meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği hükme bağlanmıştır.
Diğer taraftan, aynı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında da kimlerin hangi ödemeler
üzerinden tevkifat yapacakları sayılmış ve aynı fıkranın (1) numaralı bendinde ise hizmet erbabına
ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar
hariç), 103 ve 104'üncü maddelere göre gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.
Yine aynı Kanunun 96 ncı maddesinin ikinci fıkrasında, vergi tevkifatının ücretler dışında kalan
ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılacağı, kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan
tarafından üstlenilmesi halinde bu verginin, bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği
verginin toplamı üzerinden hesaplanacağı hükmüne yer verilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalara göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetinizin icrası için şehir içi toplu
taşıma hizmeti karşılığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından elektronik para
kuruluşu olarak faaliyette bulunma izni alarak faaliyetine başlayan ve İstanbul Büyükşehir Belediye
Başkanlığı tarafından İstanbul'daki ulaşıma ilişkin kartlarla ilgili koordinasyon görevi verilen …
A.Ş.'ne kendi ulaşımınız için ödenen bedelin (“istanbulkart” için ödenen bedel) işin önem ve
genişliği ile orantılı olması şartıyla, Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesinin birinci fıkrasının 1
numaralı bendine göre serbest meslek kazancınızın tespitinde indirim konusu yapılması mümkün
bulunmaktadır.
Öte yandan, tarafınızdan personelinizin kullanımı için yapılan, … A.Ş.'ne ait “istanbulkart”
ödemelerinin, net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilmesi, ücretin brüt tutarı hesaplanarak brüt
tutar üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi
gereğince tevkifat yapılması gerekmektedir.
Ödenen ücret tutarı üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması kaydıyla aynı Kanunun 68 inci
maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi gereğince serbest meslek kazancının tespitinde
indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.
II- VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN:
213 sayılı Vergi Usul Kanununun "İspat edici kağıtlar" başlıklı 227 nci maddesinin birinci
fıkrasında; bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan
münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsikinin mecburi olduğu hükme bağlanmıştır.
Mezkûr Kanunun 228 inci maddesinde ise, "Aşağıdaki giderler için ispat edici kağıt aranmaz:
1. Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler;
2. Vesikanın teminine imkan olmayan giderler;
3. Vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler.
1 ve 2 numaralı fıkralarda yazılı giderlerin gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve
miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şarttır." hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca, aynı Kanunun 238 inci maddesi de "İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (Ücret
bordrosu) tutmaya mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf olan ücretlerle diğer
ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmaz..."
hükmüne amirdir.
Bunun yanı sıra, 382 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin "Özel Kartlar Kullanılarak
Yapılan Şehir İçi Yolcu Taşımacılığında Belge Düzeni" başlıklı ikinci bölümünde, bazı firmalar
tarafından çeşitli adlarla çıkarılan özel kartların, anlaşma yapılan şehir içi toplu yolcu taşıma
işletmelerince (anlaşmalı yolcu taşıma işletmeleri) yürütülen taşıma hizmetinin ödeme aracı olarak
kullanıldığı belirtilerek anlaşmalı yolcu taşıma işletmelerince verilen yolcu taşıma hizmetinin
belgelendirilmesine ilişkin açıklamalarda bulunulmuştur. Bahse konu Genel Tebliğde ayrıca,
bayilerce müşterilere yükleme yapılması sırasında mali değeri olmayan bir belgenin müşteriye
verilmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir.
Buna göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetinizin icrası için şehir içi toplu taşıma hizmeti
karşılığı “istanbulkart”a yüklemelerin Vergi Usul Kanununun 228 inci maddesine istinaden kayıtlara
alınması mümkün bulunmaktadır. Ancak, Kanunun belirtilen maddesinde hükme bağlandığı üzere,
söz konusu harcamaların gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin
genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması icap etmektedir.
Öte yandan, personeliniz tarafından kullanılan “istanbulkart”a yapılan yüklemelere ilişkin
ödemeleriniz, Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında ücret kapsamında değerlendirildiğinden, bu
ödemelerin Vergi Usul Kanununun 238 inci maddesi gereğince ücret bordrosu ile tevsik edilmesi ve
temin edilen bilgi fişlerinin bu bordroya ek yapılması icap etmektedir.
III- KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN:
3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;
- 1/1 inci maddesinde, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye'de
yapılan teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu,
- 3/a maddesinde, vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki
amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye,
hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin teslim sayılacağı,
- 29 uncu maddesinin birinci fıkrasında, mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden
hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin
olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve
benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri; üçüncü fıkrasında, indirim
hakkının vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların
kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabileceği; son fıkrasında ise Maliye
Bakanlığının vergi indirimi uygulamasında doğabilecek aksaklıkları, vergi mükerrerliğine ve vergi
muafiyetine meydan vermeyecek şekilde, bu Kanunun ana ilkelerine uygun olarak gidermeye ve
indirimle ilgili usul ve esasları düzenlemeye yetkili olduğu,
hüküm altına alınmıştır.
Öte yandan, KDV oranları, KDV Kanununun 28 inci maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye
dayanılarak yayımlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I) sayılı listede yer alan
teslim ve hizmetler için % 1, (II) sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için % 8, bu listeler
dışındaki diğer mal ve hizmetler için ise %18 olarak tespit edilmiştir.
KDV Genel Uygulama Tebliğinin "III/A-4.5. Belediyeler Tarafından Yapılan Şehir İçi Yolcu
Taşımacılığı" başlıklı bölümünde; Kanunun 23/f maddesi hükmünün verdiği yetkiye dayanılarak,
belediyeler tarafından yapılan şehir içi yolcu taşımacılığında kullanılan biletlerin ve kartların
bayiler tarafından satışında, özel matrah şekline göre vergileme yapılması uygun görülmüştür.
Aynı Tebliğin "III/C-5.5.Verginin İndirimi" başlıklı bölümünde ise Kanunun 23 üncü maddesine göre
özel matrah şekilleri tespit edilen işlemler ile aynı Kanunun (20/4) üncü maddesine göre, tarife ve
bilet bedelinin vergi dâhil edilerek hesaplandığı hallerde, düzenlenecek vesikalarda verginin ayrıca
gösterilmesi şartı aranmayacağı, mükelleflerin bu neviden mal ve hizmet alımları dolayısıyla
yüklendikleri vergileri, iç yüzde yoluyla hesaplayacakları ve indirim konusu yapabilecekleri
belirtilmiştir.
Buna göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetin icrası için şehir içi toplu taşıma hizmeti karşılığı
… A.Ş.'ne ödenen ve serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılması kabul edilen
“istanbulkart” dolum fişleri üzerindeki bedel üzerinden iç yüzde yöntemi kullanılarak hesaplanan
KDV'nin, Kanunun 29 uncu maddesi hükmüne istinaden indirim konusu yapılması mümkün
bulunmaktadır.
Ancak, serbest meslek erbabının yanında çalışan ücretliler tarafından kullanılan ve Gelir Vergisi
Kanunu yönünden net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilen İstanbul kart ödemelerine ilişkin
KDV'nin indirim konusu yapılması mümkün değildir.
Öte yandan, şehir içi yolcu taşıma hizmeti (İstanbul kart dolum fişleri) genel oranda %18 KDV ne
tabidir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.