Sirküeler - 2025 - 45 - KURGAN Sistemi ve Sistem Kapsamında Yazılan Yazılar Hk.

Tarih	:	03.10.2025
Sayı	:	2025 – 45
Konu	:	KURGAN Sistemi ve Sistem Kapsamında Yazılan Yazılar Hk.

 

 

 

 

Sahte Belge ile Mücadele Stratejisi olarak 1 Ekim 2025 tarihinin yeni bir dönemin başlangıcı olmuş ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının sahte belge ile mücadelede, denetim algı ve pratiğinin değiştiği önemli bir dönüm noktası ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi geliştirilmiş ve bu Sistem kapsamında son günlerde bilgi isteme yazıları mükelleflere ve meslek mensuplarına gönderilmiştir.

Bununla birlikte Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı yürürlüğe koyduğu yeni sistemle alakalı olarak Sahte Belge ile Mücadele Stratejisi ve KURGAN Mükellef ve Meslek Mensupları Rehberi yayınlamış olup ilgili Rehberde yer alan önemli bazı hususlara aşağıda yer verilmiştir:

• Kuruluş Gözetimli Analiz (KURGAN) nedir?

Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilen, cari veriler ile çalışan, işlem riskini ölçen, büyük veri analitiğini kullanarak ekonomideki işlemleri anlık olarak tarayan bir vergisel risk analiz sistemidir.

• Sistemin taradığı ifade edilen işlemler nelerdir?

Mükelleflerin mal veya hizmet alım veya satımları birer işlemdir. 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununda işlem tanımı içerisinde tanımlanan işlemler genel olarak işlem tanımının içerisinde tutulmuş ve geniş kapsamlı bir belirleme yapmıştır. 

•  İşlem riskinin ölçülmesi ne anlama gelmektedir? 

Tüm mükelleflerin mal ve hizmet alış ve satış işlemleri anlık olarak taranmakta, çok sayıda kriter ve veri kaynağından toplanan bilgiler üzerinden işlemlerin risk puanları hesaplanmaktadır. Bir işlemin riskini ölçmek için işleme taraf mükelleflerin geçmiş ve günümüzdeki bilgileri sorgulanarak analize tabi tutulmaktadır. Ortaya çıkan veriler işlem riski olarak atanmaktadır. Dolayısıyla sistem, işlem taraflarına bir risk puanı atamaktan ziyade işleme bir risk puanı atamaktadır. 

• Mükelleflerin riskinin ölçülmesi ile işlem riskinin ölçülmesi arasındaki fark nedir?

Sistem mükelleflere risk puanı atayarak örneğin ne işlemin tarafı olan alıcıyı ne de satıcıyı riskli mükellef olarak ilan etmemektedir. Alıcı sahte belge kullanıcısı, satıcı sahte belge düzenleyicisi olarak kodlanmamakta veya kendilerine bu şekilde bir risk puanı atanmamaktadır. Sadece işlemin riski ölçülmeye çalışılmaktadır. KURGAN sisteminin çıktıları olarak gönderilen bilgi isteme yazılarında da mükelleflerin riskli olduğuna yönelik bir ifade bulunmamakta ve işlem riski konusunda uyarılarda bulunulmaktadır. Bunun temel bir sonucu olarak, mükellefe bir risk puanı atanarak mükellefin tüm alışları ve satışları riskli bulunarak tüm alıcılara veya satıcılara yazı gönderilmesinden ziyade yüksek risk skoru bulunan sınırlı sayıda işlemlere yönelik yazılar gönderilmektedir. 

• Cari verilerle çalışılması ne anlama gelmektedir ve risk durumunu nasıl etkilemektedir?

Sistemin cari verilerle çalışmasının iki boyutu bulunmaktadır. Bunlardan ilki ekonomide düzenlenen e-faturalar gibi çok kısa gecikmelerle Vergi İdaresinin erişimi olan verilerle sistemin analiz yapmasıdır. İkinci boyutu ise mükellefin veya mükellefle ilişkili kişilerin bazı eylemleri ile çeşitli kaynaklardan alınan verilerdeki değişikliğe bağlı olarak işlem riskinin değişebilmesidir. Yeni elde edilen bir veri işlem riskini düşürebilir veya yükseltebilir. Ayrıca mükellefin denetim havuzunda sıra bekleyen denetimlerinden elde edilen sonuçlar işlem riskini etkileyebilir. KURGAN yazılarını alan mükelleflerin vermiş olduğu cevaplar ise risk analiz sisteminin bir girdisi olarak kullanılmaktadır. 

• Mükelleflere iletilen yazıların mahiyeti nedir?

KURGAN yazıları 213 Vergi Usul Kanununun 148. Maddesine dayanılarak yazılan bilgi isteme yazılarıdır. Yazılar, karşıt inceleme mahiyetindedir. Yazılara verilen cevaplar risk analiz sistemin bir girdisi olarak kullanılmaktadır. Mükelleflere elektronik ve dijital veriler üzerinden tespiti mümkün veya kolay olmayan fiillere yönelik hususlar sorulmaktadır. Örneğin riskli işlemlere dayalı belgelerin defter kayıtlarına alınıp alınmaması, beyanlara dâhil edilip edilmemesi veya sonrasında bir düzeltme beyannamesi verilerek kayıtlardan çıkarılması durumu mükelleften bilgi istenen başlıklar arasındadır. Bu bilgiler sistemin vakıf olamadığı mutabakat riskleri olarak adlandırılmaktadır. KURGAN yazıları denetimin kendisi değil olası bir denetimin habercisidir. 

• KURGAN yazıları neden işleme taraf olan alıcılara gönderilmektedir?

Mutabakat riskleri daha çok alıcı tarafında bulunmaktadır. Dijital sistemler açısından satıcı tarafı ile veriler daha net olarak görülebilmektedir. Mutabakat risklerinin varlığı işlem risk puanını doğrudan etkilememektedir. Buna karşın mükelleflerin denetim süreçlerine dâhil edilmesi önünde belirsizlik oluşturmaktadır. Örneğin mükelleflerin riskli işleme yönelik düzeltme beyanı vermiş olması mükellefle ilgili gereksiz bir incelemenin sahaya indirilmiş olması sonucunu doğuracaktır. KURGAN yazıları ile mükellefler risk durumlarından bilgi sahibi edilmektedir. Örnek vermek gerekirse, bir personel suiistimaline bağlı olarak riskli belge mükelleflerin kayıtlarına girmiş olabilir. Böyle durumlarda mükellefler kendi risk durumlarını değerlendirilerek sonuçları çok ağır olacak herhangi bir inceleme geçirmeden pozisyon alabilmektedir. KURGAN aynı zamanda, vergi mükelleflerinin hak ve hukukunun korunduğu bir güvenlik katmanı olarak işlem görmektedir.

• KURGAN yazısı alan alıcı mükellef ne yapmalıdır?

Bu yazıları alan mükellefler riskli olduğu yazı ile bildirilen işlemleri gözden geçirmelidir. Mükelleflerin kendi risk değerlendirmelerini kendileri yapması gerekir. Risklilik algısı Vergi İdaresi ile aynı düzeydeyse hukuk düzleminde kayıt veya beyanlarını düzeltme yoluna gidip İdareyi bu konuda cevabi bir yazıyla haberdar etmelidir. Yazının tebliğ edilmesinden çok daha önce bu tarz işlemlerde bulunulmuşsa benzer şekilde bilgi verilebilir. Eğer işlem riskinin Vergi İdaresi ile aynı düzeyde olmadığı kanaatine varılmışsa işlem hangi açıdan riskli bulunmuşsa o alanda araştırmalarını yoğunlaştırıp savunma yapacak delilleri toplaması önemlidir. KURGAN sisteminde ilk gönderilen yazılar işlemlerin gerçekliğine odaklandığından muhtemel bir denetim sürecinde işlemlerin gerçekliğini ispata yönelik delillerin toplanması gerekir. Bu kapsamda yayınlanan 18.04.2025 tarihli SMYİB Kullanma ve 160/A İncelemelerine Yönelik Genelge vergi müfettişleri tarafından değerlendirme konusu yapılan hususlara açıklık getirmektedir. Bu yönüyle KURGAN yazıları cebri nitelikte yazılar değildir. Mükellefler istedikleri şekilde davranmakta özgür bırakılmıştır. Herhangi bir şekilde veya herhangi bir yöntemde düzeltme yapması veya beyanname vermesine yönelik bir talep içermemektedir. Ayrıca işlem riskinden bahsedilerek olası bir denetimde yapılması gereken hususlara ilişkin olarak mükelleflere bilgi verilmektedir. Sadece yazıların mahiyeti bilgi isteme yazısı olduğundan istenilen bilgilere tebliğ tarihinden itibaren süresi içerisinde cevap verilmemesi, eksik ya da yanıltıcı bilgi verilmesi durumunda VUK 355’inci maddede yer alan özel usulsüzlük cezasının kesilmesi söz konusu olabilecektir. Bu uygulama Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının tüm bilgi isteme yazılarında benimsenen bir uygulama olup sadece bilgi verilmemesi fiiline cezalandırmaya yönelik KURGAN dışında yazılan tüm bilgi isteme yazılarında kendisine yer bulmaktadır. 

• 1 Ekim 2025 sonrasında bilerek kullanma esas bilmeden kullanmanın istisna olduğu kamuoyu ile paylaşılmıştır. KURGAN yazılarını almalarına karşın İdare ile aynı risk algısına sahip olmayan alıcılar incelemeye alındığında bilerek kullanmanın esas olduğundan yola çıkılarak kendileri hakkında otomatik suç duyurusunda bulunulup 3 katı vergi ziyası mı önerilecektir?

Kaçakçılık suçları Vergi Usul Kanunu ile tanımlanmış 306 sıra no.lu VUK Genel Tebliği düzeyinde bu suçlara bazı görünümler için istisnalar getirilmiştir. Dolayısıyla “bilerek kullanmanın esas, bilmeden kullanmanın istisna” olması normlar hiyerarşisinin ve uygulamanın ruhunu yansıtmaktadır. Mevzuatla paralel daha sıkı bir kast değerlendirmesi süreci yürütüleceğine dikkat çekilmektedir. Alıcı mükelleflere ilişkin otomatik olarak sahte belge kullanıcısı olma yönünden işlem yapılması vergi müfettişlerinin sahte belge kullanma incelemelerinde kast değerlendirmesi yapmayacağı anlamına gelmektedir. Bu yönde bir açıklanma Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hiçbir zaman yapılmamıştır. 306 sıra no.lu VUK Genel Tebliği halen yürürlüktedir. Aksine 18.04.2025 tarihli SMYİB Kullanma ve 160/A İncelemelerine Yönelik Genelge yayınlanarak kast unsurunun nasıl değerlendirileceğine yönelik 306 sıra no.lu Tebliğde vergi müfettişlerinin tasarrufuna bırakılmış değerlendirme süreci için bakılması gereken 13 net ve objektif kriter belirlenmiştir. Alıcı mükelleflerin incelemeye alınması durumunda vergi müfettişleri bu 13 kritere tek tek bakıp araştırma yaparak mükellefle ilgili kanaatlerini oluşturmaya çalışacaktır. 

• Satıcı neden KURGAN ile ilgili bir yazı almamaktadır?

Satıcı tarafında mutabakat riskleri bulunmamaktadır. İşlem riskleri satıcı tarafında doğrudan denetime dönüşebilecek durumdadır. 

• KURGAN yazıları satıcı için ne anlam ifade etmektedir?

Sistem işlem risklerini ölçerken cari veriler kadar geçmiş verilerden de yararlanmakta, denetim geçmişine bakmakta ve risk analiz, merkez inceleme havuzu, daire başkanlığı havuzu, cari inceleme ve rapor değerlendirme gibi denetim evrelerinde bulunan mükelleflerle ilgili de bağlantı kurmak suretiyle denetim için seçilecek mükellefleri belirlemeye çalışmaktadır. Satıcı rolünde işleme taraf olan mükellefler bu görünümlerin herhangi birisinde bulunabilir. KURGAN yazıları satıcı mükellef için denetim KURGAN yazılarının cevaplarının ve KURGAN sisteminin tespitlerinin de dikkate alınacağı bir denetim süreci geçirdiğinin ve geçirebileceğinin habercisidir. Satıcı mevcutta kendi üzerinde bir denetim olmadığından, eski denetimlerin sonuçlarından yola çıkarak herhangi bir kanaate varmamalı ve işlem yürütmemelidir. 

• KURGAN yazıları satıcıların denetim sürecine nasıl dâhil edilecektir?

KURGAN yazıları 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 148. Maddesinin verdiği bilgi isteme yetkisine dayanılarak yazılan karşıt inceleme mahiyetindeki yazılardır. Karşıt incelemeler yargı aşamasında mahkemelerin vergi inceleme raporlarını değerlendirirken en çok değer verdiği deliller arasında yer almaktadır. Özellikle sahtecilik yönünden yapılan incelemelerde vergi müfettişlerinin mükelleflerle bir kanaate varmadan önce olabildiğince çok karşıt inceleme yapması mahkemeler tarafından istenmektedir. Dolayısıyla alıcılar nezdinde yapılan karşıt incelemeler doğrudan satıcılar nezdinde yapılacak değerlendirmeyi güçlendirerek satıcı mükelleflerin halk ve hukukunu gözeten bir uygulama olarak ortaya çıkmaktadır. 

Karşıt inceleme özünde bilgi isteme yetkisine dayandığından bir inceleme görevinin olup olmadığına veya hangi aşamada olduğuna bakılmaksızın idarenin bilgi edinme ihtiyacına bağlı olarak mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden istenmektedir. Bu açıdan karşıt inceleme yapılabilmesi için satıcı mükellefler nezdinde düzenlenen bir vergi tekniği raporu bulunmasına da gerek bulunmamaktadır. Alınan bilgiler öncelikle mutabakat riskini ortadan kaldırmakta ve risk analiz sisteminin bir girdisi olarak kullanılarak öncelikle alıcılar nezdinde bir denetim ihtiyacı olup olmadığına açıklık getirmektedir. Alıcılardan alınan cevaplar ise satıcılar nezdinde yürütülen incelemelerde düzenlenen raporlara eklenecektir. Böylece satıcılarla ilgili olarak vergi müfettişlerinin kanaatinin oluşmasında delil teşkil edecektir. 1 Ekim 2025 tarihi öncesi Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının iş yükünü eritmek ve mükellefleri kendi risk durumlarından haberdar ederek mükellef hak ve hukukunu gözetmek adına toplu bir karşıt mahiyetindeki bir süreç işletilmiş ve Kurul Başkanlığının iş süreçlerinin hızlandırılması amaçlanmıştır. Bu süreç müfettişler tarafında Sahte Belge İle Mücadele Gözetim Programı adıyla sahaya indirilmiştir. 

• KURGAN yazılarını alan alıcılar, satıcılar nezdinde hangi işlemleri yürütmelidir?

Alıcılar, KURGAN yazılarına verilen cevapların satıcılar için yürütülecek denetimlerde kullanılacağını göz önünde bulundurmalıdır. Riskli görülen işlemlere yönelik gerekli araştırmaları yapmak dışında satıcılar nezdinden bir eylemde bulunmaları gerekmemektedir. KURGAN daha önceki cevaplarda da belirtildiği gibi işlem riski ölçen ve cari verilerle çalışan bir sistemdir. Satıcıyı ve alıcıyı riskli addetmekten ziyade işlemin riskliliğine dikkat çekmektedir. Satıcılar nezdinde yürütülen denetim veya denetimlerin sonuçlarına bağlı olarak işlem riski düşebilir veya yükselebilir. Satıcıların sahte belge düzenlediği veya alıcıların sahte belge kullandığına yönelik bir bilgi KURGAN yazılarında yer almamaktadır. Bu yüzden KURGAN yazılarına cevap vermek dışında mükelleflerin satıcılar nezdinde bir kanaate varmaksızın riskli olduğu ifade edilen işlemlere yönelik araştırmalarını yoğunlaştırması önem arz etmektedir.  

• KURGAN yazıları alan meslek mensupları ne şekilde hareket etmelidir?

KURGAN yazıları alan meslek mensuplarından herhangi bir bilgi istenmemekte, kendilerine herhangi bir sorumluluk yüklenmemekte veya kayıtlara işledikleri işlemlerin gerçekliğine yönelik araştırma yapmaları beklenmemektedir. Yazıların muhatabını, alış işlemini gerçekleştiren mükellefler oluşturmaktadır. KURGAN yazılarını alan meslek mensuplarından beklenti süreçten haberdar olmaları ve mükelleflere risk durumları ilgili rehberlik etmeleridir. 

• KURGAN yazıları kapsamında MASAK bildirimi yapılması gerekmekte midir?

Yazıların hiçbir yerinde böyle bir zorunluluktan bahsedilmemektedir. MASAK mevzuatı ve Vergi Mevzuatı iki ayrı mevzuattır. KURGAN yazılarında meslek mensuplarından böyle bir bildirimde bulunmaları beklenmemektedir. KURGAN sistemi vergisel bir risk analiz sistemi olarak vergisel risklere odaklıdır. 

•  KURGAN sisteminin devreye alınmasına neden ihtiyaç duyulmuştur?

KURGAN sistemi Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının sahte belge ile mücadele stratejisinin bir parçası ve bir politika bileşenini oluşturmaktadır. İşlem risklerinin olabilecek en kısa zamanda tespit edilmesi ve mükelleflerin uyarılmasını hedeflemektedir. 

KURGAN dışında mevzuat değişiklileri ile beraber düzenleyiciler için vergi denetiminin vergi suçu soruşturmasının birbirinden ayrılacağı, suç örgütlerinin elde ettiği varlık ve gelirlere el koyulabileceği ve bu gelirin müsadere edilebileceği, dinleme ve teknik takip gibi suç örgütleri nezdinde bir takım tedbirlerin kullanılabileceği, Rapor Otomasyon Sistemi gibi teknolojik yeniliklerin devreye alınarak denetim süreçlerinin hızlanacağı yeni bir dönemin mükellefleri beklemektedir. Özellikle teknolojik yatırımlar sahte belgenin tespiti ve denetimini yıllarca süren süreçlerden günlere kısaltmış ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının karşısına bu durumdan haberdar olmayan binlerce potansiyel kullanıcıyı çıkarmıştır. Mükelleflerin bu durumdan haberdar olmasını sağlamak adına 1 Ekim 2025 tarihi bir farkındalık tarihi olarak ilan edilmiştir. Ayrıca KURGAN sistemi devreye alınarak mükelleflerin durumdan haberdar olması ve potansiyel bir incelemenin olası sonuçlarından kendi değerlendirmelerine bağlı olarak korunabilmeleri hedeflenmiştir. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının denetim algı ve pratiği değişmeden olası denetim süreçlerinin işletilmesi teknolojik gelişimlerden haberdar olmayan birçok mükellefin sürece hazırlık yakalanmasına neden olacağından hem kültürel bir değişim yoluna gidilmiş hem de mümkün olduğunca mükellefler süreçten haberdar edilmeye çalışılmıştır.  

•  1 Ekim 2025 tarihi sonrasında işlenen tüm fiillerde mi teminat istenecektir?

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun teminat isteme yetkisine yönelik müfettişlere yetki vermektedir. Ancak teminat istemede objektif kriterler belirlenmeli, bu kriterler risk analizine dayanmalı ve yüksek riskli görülen mükelleflerde teminat istenmelidir. Teminat istenecek mükelleflerde belirlilik sağlamak adına Teminat Değerlendirme Sistemi geliştirilmeye başlanmıştır. Bu sistem müfettişlere açılana ve sistem teminat istenebileceğini işaret edinceye kadar mükelleflerden teminat istenmeyecektir. Dolayısıyla teminat isteme müfettiş değerlendirmesinden önce merkezi bir karar mekanizmasının geliştirilmesine ve bir kontrol mekanizmasına bağlanmış ve mükelleflere güvence sağlanmıştır. 

Sahte Belge ile Mücadele Stratejisi ve KURGAN Mükellef ve Meslek Mensupları Rehberi

Saygılarımızla…

Not: Bu sirküler bilgilendirme amaçlıdır. Sirkülerde yer alan konu ile ilgili olarak profesyonel bir danışmana başvurunuz.