Yardımlaşma kooperatifinin üyelerine verdiği borç paraların vergilendirilmesi hk.

Özelge: Yardımlaşma kooperatifinin üyelerine verdiği borç
paraların vergilendirilmesi hk.
Sayı: 
84974990-130[2011-1-1-99]-942
Tarih: 
26/09/2014
 
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
ANKARA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
(Mükellef Hizmetleri KDV ve Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü)
 
   
Sayı : 84974990-130[2011-1-1-99]-942 26/09/2014
Konu : Yardımlaşma kooperatifinin üyelerine verdiği borç  
paraların vergilendirilmesi
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda; kooperatifiniz ana sözleşmesinde belirtilen amaçlar
doğrultusunda üyelerinize kredi verme işlemi ile kooperatifinize ait gayrimenkullerin kiraya
verilmesi karşılığında alınan bedellerin kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve banka sigorta
muameleleri vergisine tabi olup olmadığı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.
A-Kurumlar Vergisi Yönünden Değerlendirme:
"5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde,
Kooperatiflerin kazançlarının kurumlar vergisine tabi olduğu belirtilmiş olup aynı Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinde ise tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak
üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve
üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece
ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her
bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler
bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan
inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen
veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kanunun 13 üncü maddesine
göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi
içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil
edilmiş olan yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisinden muaf oldukları belirtilmiştir.
Yukarıda belirtilen şartlara ana sözleşmelerinde yer vermeyen ya da yer vermekle beraber bu
şartlara fiiliyatta uymayan kooperatifler, muafiyet hükümlerinden yararlanamayacaktır. Bu nedenle,
bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleşmesinde sadece
ortaklarla iş görülmesine ilişkin hüküm bulunması ve fiilen de bu hükme uyulması gerekmektedir.
Ortak dışı işlemler sadece ortak olmayanlarla yapılan işlemleri değil, ortaklarla kooperatif ana
sözleşmesinde yer almayan konularda yapılan işlemleri de kapsamaktadır.
Kooperatifçe yapılan bir işlemin ortak içi işlem olarak dikkate alınabilmesi için işlem, faaliyet
amacına, diğer bir ifadeyle, kooperatifin ana sözleşmesinde belirtilen uğraşı konusuna dahil
olmalıdır ve faaliyet amacına dahil olan işin münhasıran kooperatif ortağıyla yapılması
gerekmektedir.
1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin "4.13.1.4.2. Kredi kooperatiflerinde ortak dışı
işlemler" başlıklı bölümünde, "Kredi kooperatiflerinin kendi kaynaklarından veya banka, kredi
kuruluşu benzeri üçüncü kişilerden sağladığı fonları, sadece ortaklarına kredi olarak vermesi
halinde, bu faaliyetler ortak dışı işlem sayılmayacaktır. Kredinin, kooperatif ortağı olmayanlara
verilmesi ise ortak dışı işlem olarak kabul edilecektir"
açıklamalarına yer verilmiştir.Buna göre, ortaklarınızın konut ve sigorta ihtiyaçları başta olmak üzere eğitim, sağlık, kültür, tatil
ihtiyaçlarını karşılamak ve yaşam maliyetlerini azaltarak, ekonomik kalkınmalarını sağlamak için
yardımlaşmayı tesis etmek amacıyla kurulan kooperatifinizin ana sözleşmesinin amaç ve faaliyet
konuları başlıklı 6 ncı maddesinde, ihtiyaç halinde Genel Kurulca belirlenecek kriterler
çerçevesinde kredi verebileceğiniz hükmüne yer verilmiş olduğundan, Kooperatifinizce sadece
ortaklarınıza kredi verme işlemi ortak dışı işlem sayılmayacaktır.
Öte yandan, söz konusu Tebliğin "14.5. Kooperatif gelirlerinin sadece taşınmaz kira gelirlerinden ve
mevduat faizlerinden oluşması halinde beyan" başlıklı bölümünde ise; "Kooperatiflerin
taşınmazlarını kiraya vermeleri ortak dışı işlem olarak değerlendirileceğinden, kurumlar
vergisi mükellefiyetlerinin tesis edilmesi gerekmektedir.
Ancak, anılan kooperatiflerin başkaca gelir getirici faaliyetinin bulunmaması ve gelirlerinin sadece
vergi kesintisine tabi tutulmuş taşınmaz kira gelirleri ile vergi kesintisine tabi tutulan mevduat
faizlerinden ibaret olması halinde, kurumlar vergisi beyannamesi (geçici vergi beyannameleri dahil)
vermelerine gerek bulunmamaktadır. Yapılan vergi kesintileri nihai vergileme olacaktır.
Kesintiye tabi tutulmuş taşınmaz kira gelirleri ile mevduat faizleri yanında diğer gelirleri de
bulunan kooperatifler, kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda olduklarından, taşınmaz kira
gelirlerini ve mevduat faizlerini de bu beyannameye dahil edeceklerdir. Ancak, kira gelirleri ile
mevduat faizleri üzerinden Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci maddesi uyarınca kesinti yoluyla
ödenmiş olan vergiler, hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilecektir.
Öte yandan, kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan bu kooperatiflerin beyanname verme dışında
mükellefiyetle ilgili diğer ödevlerini yerine getirecekleri tabiidir."
açıklamalarına yer verilmiştir.
Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, kooperatifinize ait gayrimenkullerin üçüncü kişilere kiraya
verilmesi işlemi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4/1-k maddesindeki muafiyet şartlarından
"sadece ortaklarla iş görülmesi" şartını ihlal edici nitelikte olduğundan, bu işlemlerin başladığı tarih
itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmesi gerekmekte olup kooperatifinizin
başkaca gelir getirici faaliyetinin bulunmaması ve gelirlerinin sadece vergi kesintisine tabi tutulmuş
taşınmaz kira gelirleri ile vergi kesintisine tabi tutulan mevduat faizlerinden ibaret olması halinde,
geçici vergi beyannameleri dahil olmak üzere kurumlar vergisi beyannamesi verilmesine gerek
bulunmamaktadır.
Ancak, Kooperatifinizin kesintiye tabi tutulmuş taşınmaz kira geliri ile vergi kesintisine tabi tutulan
mevduat faizi dışında başka gelirlerinin de bulunması halinde Kooperatifinizin kurumlar vergisi
beyannamesi vermesi, verilen beyannameye, ortaklarınıza kredi verme işlemi nedeniyle bir gelir
elde edilmesi halinde söz konusu bu gelirin de dahil edilmesi gerekmektedir."
B-Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Yönünden Değerlendirme:
6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28 inci maddesinin ikinci fıkrasında; "Bankerlerin yapmış
oldukları banka muamele ve hizmetleri dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun
nakden veya hesaben aldıkları paralar (kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymet alıp
satmayı, alım - satıma tavassut etmeyi veya alıp sattıkları menkul kıymet karşılığı borçları ödemeyi
taahhüt etmeyi meslek haline getirenlerin bu faaliyetleri dolayısıyla lehlerine kalan paralar ile
mevduat faizi vermek veya sair adlarla faiz ve benzeri menfaatler sağlamak üzere devamlı olarak
para toplama işiyle uğraşanların topladıkları paralara sağladıkları gelir ve menfaatler üzerinden
komisyon, ücret, hizmet karşılığı gibi adlarla aldıkları paralar dahil) da banka muameleleri
vergisine tabidir." hükmü, aynı maddenin üçüncü fıkrasında ise, "90 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnameye göre ikraz işleriyle uğraşanlarla ikinci fıkrada belirtilen muamele ve hizmetlerden
herhangi birini esas iştigal konusu olarak yapanlar bu Kanunun uygulanmasında banker sayılırlar..."
hükmü yer almaktadır.
Ayrıca, konuya ilişkin 87 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliğinin "B-2-6802 Sayılı Kanunun 28inci Maddesinin İkinci Fıkrasında Belirtilen Muamele ve Hizmetleri Esas İştigal Konusu Olarak
Yapanlar" başlıklı bölümünde;
"... Buna göre, 6802 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen işlemleri esas
iştigal konusu olarak yapanlar, bu işlemleri ilgili kanunlarla yetkilendirilmek veya izin verilmek
suretiyle yürüten kişileri ifade etmektedir. Dolayısıyla bunların 6802 sayılı Kanunun 28 inci
maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen işlemleri "esas iştigal konusu" olarak BSMV ye tabi olacak,
bunlar dışındakilerin aynı fıkrada belirtilen işlemleri "esas iştigal konusu" olmadığından KDV'ye tabi
olacaktır.
...
Örnek 5: Kooperatifler, ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya
geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet
suretiyle sağlayıp korumak amacıyla Sanayi ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulmaktadır. Kuruluş
amaçları gereği nakit kredi işlemlerini esas iştigal konusu olarak yapan kooperatiflerin kredi
işlemleri nedeniyle lehlerine kalan paralar BSMV'ye tabi olacaktır.
Ancak, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 93 üncü maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) bendi
uyarınca kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli
Kooperatifler Birliğinin birbirlerinden ve ortaklarından aldıkları faiz ve komisyonlar ile ortaklarına
kefalet etmeleri dolayısıyla bunlardan aldıkları paralar BSMV'den istisnadır..." açıklamalarına yer
verilmiştir.
Bu hükümlere göre, nakit kredi işlemlerini esas iştigal konusu olarak yapan ...banker kapsamında
BSMV mükellefi olup, anılan kooperatifin ortaklarına kullandırdığı krediler nedeniyle lehe aldığı
faiz ve komisyonlar BSMV'nin konusuna girmekle birlikte bu vergiden istisnadır.
C-Katma Değer Vergisi Yönünden Değerlendirme:
3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanununun;
1/1 inci maddesinde Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde
yapılan teslim ve hizmetlerin; 1/3-f maddesinde de, Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde
belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemlerinin KDV'ye tabi olduğu,
4 üncü maddesinde, hizmetin teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan
işlemlerden oluştuğu ve işlemlerin bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek, imal etmek,
onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı
taahhüt etmek gibi şekillerde gerçekleşebileceği,
hüküm altına alınmıştır.
Aynı Kanunun 17/4-d maddesi ile iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması
işlemleri; 17/4-e maddesi ile de banka ve sigorta muameleleri vergisi kapsamına giren işlemler
KDV'den istisna tutulmuştur.
Buna göre, kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmesi gereken kooperatifinize ait
gayrimenkullerin kiralanması işlemleri genel oranda (%18) KDV'ye tabi, üyelerine kredi
kullandırılması işlemleri ise KDV Kanununun 17/4-e maddesi uyarınca KDV'den istisna
bulunmaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
 
 
(*)     Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.(**)   İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.