Yurt dışında yapılan petrol ve doğal gaz arama faaliyetinin Kurumlar Vergisi yönünden değerlendirilmesi Hk.
Yurt dışında yapılan petrol ve doğal gaz arama
faaliyetinin Kurumlar Vergisi yönünden
değerlendirilmesi.
Kanun Numarası
5520
Kanun
KURUMLAR VERGİSİ KANUNU
Özelge NO
38418978-125-228696
Özelge Tarihi
25.04.2025
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Ankara Defterdarlığı
Gelir Kanunları Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü
Sayı:E-38418978-125-....
Konu
Yurt dışında yapılan petrol ve
doğal gaz arama faaliyetinin
Kurumlar Vergisi yönünden
değerlendirilmesi.
25.04.2025
İlgi
İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda;
- Şirketiniz tarafından maden ve enerji (petrol, doğalgaz vs.) projelerine yönelik
mühendislik ve danışmanlık hizmetleri verildiği,
- ... sınırlarında yer alan sahadaki petrol ve doğalgaz arama faaliyetleri projesi
kapsamında, iş sahibi ülke mukimi .... Limited unvanlı şirket ile yapılan sismik ve
jeolojik araştırma, yer çekimi ve manyetik veri toplama, işleme ve yorumlama
faaliyetlerini içeren sözleşme imzalandığı ve ilgili ülkede faaliyete başlandığı
belirtilmiş olup bu faaliyet kapsamındaki kazancın,
- 6491 sayılı Kanuna göre, petrol arama ve üretme faaliyetlerindeki kurumlar
vergisi istisnasına tabi olup olmadığı,
- Kurumlar Vergisi Kanununa göre, yurt dışında verilen inşaat, onarım ve teknik
hizmetler kapsamındaki istisnadan yararlanıp yararlanamayacağı,
- Kurumlar Vergisi Kanununa göre, yurt dışına verilen mühendislik
hizmetlerindeki indirim kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği
hususlarında Başkanlığımız görüşü sorulmuştur.
I. Çifte Vergilemeyi Önleme Anlaşması Yönünden
01/01/1989 tarihinden itibaren uygulanmakta olan "Türkiye Cumhuriyeti ile
Pakistan İslam Cumhuriyeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte
Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması"nın
(Anlaşma) "Serbest Meslek Faaliyetleri" başlıklı 14 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında;
"2. Bir Akit Devlet teşebbüsünün serbest meslek faaliyetleri veya benzer nitelikteki
diğer faaliyetler dolayısıyla elde ettiği gelir, yalnız bu Devlette vergilendirilebilecektir.
Bununla beraber, eğer bu faaliyetler diğer Devlette icra edilirse ve eğer:
a) Teşebbüs, bu faaliyetleri icra etmek üzere bu diğer Devlette bir işyerine sahip
olursa veya
b) Faaliyetlerin icra edildiği süre veya süreler, bir mali yılda toplam 183 günü
aşarsa,
söz konusu gelir, aynı zamanda bu diğer Akit Devlette de vergilendirilebilir.
Böyle bir durumda olayına göre, ya yalnızca söz konusu işyerine atfedilebilen
gelir, ya da yalnızca bu diğer Devlette icra edilen faaliyetlere atfedilebilen gelir, bu
diğer Devlette vergilendirilebilir.
3.a) Bu Maddenin 1 inci 2 nci fıkra hükümlerine bakılmaksızın, bir Türkiye
mukiminin serbest meslek faaliyetleri veya teknik hizmetler de dahil, bağımsız
nitelikdeki diğer faaliyetler dolayısıyla Pakistan'da elde ettiği gelir, Pakistan vergi
kanunlarına göre Pakistan'da vergilendirilebilir; ancak bu şekilde alınacak vergi
gayrisafi hasılatın % 10 unu aşmayacaktır."
hükümleri yer almaktadır.
Bu kapsamda, şirketiniz tarafından .... gerçekleştirilen sismik ve jeolojik
αιaτlha, yei geΚ
için yapılan ödemelerin Anlaşmanın "Serbest Meslek Faaliyetleri" başlıklı 14 üncü
maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.
Söz konusu faaliyetlerin şirketiniz tarafından Pakistan'daki işyeriniz aracılığıyla
icra edilmesi veya söz konusu faaliyetlerin Pakistan'da icra edildiği süre veya
sürelerin, bir mali yılda toplam 183 günü aşması durumunda, bu faaliyetlerden elde
edilen gelirler Pakistan'da da vergilendirilebilecektir. Bahsi geçen koşulların
sağlanmadığı durumlarda ise bu faaliyetlerden elde edilen gelirler yalnızca
Türkiye'de vergilendirilebilecektir.
Şirketinizin .... bir işyerinin bulunup bulunmadığı Anlaşmanın "İşyeri" başlıklı 5 inci
maddesine göre belirlenecektir. Söz konusu maddenin 1 inci fıkrasında işyeri tanımı
yapılmıştır. Bu tanıma göre işyeri, bir teşebbüsün işinin tamamen veya kısmen
yürütüldüğü işe ilişkin sabit bir yer anlamına gelmektedir.
Bu çerçevede, şirketinizce ... mukimi firmayla yapılan sözleşmeye göre
yürütülecek söz konusu faaliyetler bu sözleşmede belirtilen süre içerisinde ... mukimi
firmanın .... iş sahasında icra edileceğinden, Anlaşmanın 5 inci maddesinin 1 inci
fıkrası kapsamında, şirketinizin .... işyerinin bulunduğunun kabul edilmesi
gerekmektedir.
II. Kurumlar Vergisi Kanunu Yönünden
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (h)
bendinde, yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden
sağlanarak Türkiye'de genel sonuç hesaplarına intikal ettirilen kazançların kurumlar
vergisinden istisna olduğu hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanunun "Diğer indirimler" başlıklı 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ğ)
bendinde; Türkiye'de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt
dışında bulunanlara Türkiye'de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan
mimarlık, mühendislik, tasarım, yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma,
çağrı merkezi ve veri saklama hizmeti alanlarında faaliyette bulunan hizmet
işletmeleri ile ilgili bakanlığın izni ve denetimine tabi olarak eğitim ve sağlık alanında
faaliyet gösteren ve Türkiye'de yerleşmiş olmayan kişilere hizmet veren işletmelerin
münhasıran bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazancın, elde edildiği hesap dönemine
ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar tamamının
Türkiye'ye transfer edilmesi şartıyla %80'inin kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde
ayrıca gösterilmek şartıyla kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim unsuru
olarak dikkate alınabileceği; indirimden yararlanılabilmesi için fatura veya benzeri
belgenin yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.
Öte yandan, 6491 sayılı Türk Petrol Kanununun;
- 1 nci maddesinde, "(1) Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti petrol
kaynaklarının millî menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde
aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamaktır.
(2) Bu Kanun; Türkiye'de petrol arama ve üretim faaliyetlerinin düzenlenmesi,
yönlendirilmesi, teşvik edilmesi, denetlenmesi, arama ve üretim için gerekli bilgilerin
ve verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve kullanıma sunulmasına ilişkin usul ve
esasları kapsar."
- 12 nci maddesinde, "(1) Petrol hakkı sahiplerinin, safi kazançları üzerinden
ödemekle yükümlü bulundukları vergiler ve hissedarları adına yapmaları gereken
gelir vergileri kesintisi toplamı yüzde 55 oranını geçemez.
(3) Bu Kanunda yazılı petrol işlemleri ile birlikte genel hükümlere bağlı diğer
faaliyetlerde bulunan petrol hakkı sahiplerinin petrol işlemlerine ait faaliyetleri, diğer
faaliyetlerinden ayrı olarak muhasebe kayıtlarında izlenir ve vergilendirilir. Esas
faaliyetleri bu Kanuna göre petrol işlemi olan iki veya daha fazla petrol hakkı sahibi,
aralarında bir ortaklık oluşturmuş olsa bile ayrı ayrı vergiye tabi olurlar.
(6) Bakanlıkça onaylanan arama giderleri, sondaj ferî giderleri ve ülke
ekonomisi yönünden verimli olmayan kuyuların açılma ve terk giderlerinin
aktifleştirilmesi ihtiyaridir. Bu kapsamda petrol hakkı sahibi tarafından yapılan
arama giderleri, sondaj ferî giderleri ve üretim bakımından ekonomik olmayan
kuyuların açılma ve terk giderleri dışındaki ekonomik değerin maliyeti ile bu
ekonomik değerin elde edilmesi ve üzerindeki tesisatın kurulmasına ait masraflar
petrol hakkı sahibinin tercihi doğrultusunda gider yazılarak veya aktifleştirilerek
amortisman yolu ile itfa olunur. Sermaye hesabına alınarak aktifleştirilen bu giderler
için uygulanacak amortisman oranları 213 sayılı Kanunun 316 ncı maddesi hükmüne
kıyasla her petrollü arazi için ayrı ayrı olmak üzere, rezerv durumu da dikkate
alınarak Bakanlık ve Maliye Bakanlığınca müştereken tespit edilir. Ancak, petrollü
arazinin, petrol üretiminden başka bir amaca tahsis edilmiş bulunan kısmının
maliyet ve kıymeti ile petrol işleminin sona erdiği tarihte bu petrollü arazinin petrol
hakkı sahibi bakımından haiz olduğu bakiye değer amortisman oranından indirilir."
hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin "5.9. Yurt dışında
yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanan kazançlarda
istisna" başlıklı bölümünde, "Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin birinci
fıkrasının (h) bendi ile yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik
hizmetlerden sağlanarak Türkiye'de genel sonuç hesaplarına aktarılan kazançlar,
herhangi bir koşula bağlanmaksızın kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Benzer şekilde, anılan fıkranın (h) bendi ile de yurt dışında bulunan işyerleri veya
daimi temsilcileri aracılığıyla yapılan ve yurt dışında vergilendirilen inşaat, onarıт,
montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanan kazançların (vergi yükü oranına
bakılmaksızın), ayrıca yurt içinde de vergilendirilmesinin önüne geçilmesi amacıyla
bu kazançlar kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Teknik hizmetler esas itibariyle inşaat, onarim ve montaj işleriyle ilgili olarak
yürütülen planlama, projelendirme, mimarlık ve mühendislik, etüd, fizibilite, harita
tasarım, metraj, keşif, idari ve teknik şartname ile ihale dosyası hazırlama, ihale
değerlendirme, mesleki kontrollük, inşaat kontrollüğü, tasarım kontrollüğü, işletmeye
alma danışmanlığı, proje ve yatırım yönetimi ve benzeri hizmetleri kapsamaktadır.
Teknik hizmetlerden elde edilen kazançların da anılan istisnadan
yararlanabilmesi için bu işlerin yurt dışında bulunan işyerleri veya daimi temsilciler
aracılığıyla yapılması; yurt dışında ayrıca bir işyeri veya daimi temsilci olmadan
yapılan teknik hizmetlerin, hizmet ihracatı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, teknik hizmetlerin yurt dışındaki inşaat, onarım ve montaj işlerine bağlı
olarak yapılma şartı bulunmamaktadır.
İnşaat, onarım ve montaj işlerinin yurt dışında gerçekleştirilmesi için bir işyeri
bulunması gerekirken, bu işlere bağlı teknik hizmetlerin yurt dışında herhangi bir
işyeri olmaksızın Türkiye'den gerçekleştirilebilmesi de mümkün olabilmektedir. Proje
hazırlanması gibi teknik hizmetler, inşaat ve onarma işinin tamamlayıcı bir unsuru
olmasına karşın; kurumların yurt dışında devam eden bir inşaat ve onarma işi
olmadığı ya da ayrıca bir işyeri veya daimi temsilci bulundurulmadığı durumlarda,
bu faaliyetin ihracat olarak değerlendirilmesi gerekmekte olup yurt dışındaki inşaat
işine bağlı olarak Türkiye'de yapılan teknik hizmetlerden sağlanan kazançların bu
istisnadan yararlandırılması mümkün bulunmamaktadır. Dolayısıyla, kurumların yurt
dışında bir inşaat ve onarım işi varsa, buna bağlı teknik hizmetler ister Türkiye'de
isterse yurt dışında yapılsın, elde edilen kazançlar istisnadan yararlanabilecektir.
Kurumların yurt dışında yaptıkları bir inşaat ve onarım işinin bulunmaması
halinde ise ancak yurt dışında bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla yaptıkları
teknik hizmetlerden elde edilen kazançlar istisnadan yararlanılabilecektir.
Bu istisnanın uygulanması açısından, yurt dışında yapılan inşaat, onarım,
montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanan kazançların Türkiye'ye getirilmesi
zorunluluğu bulunmamaktadır. Söz konusu kazançların Türkiye'de genel sonnç
hesaplarına intikal ettirilmesi istisnadan yararlanılması için yeterlidir..."
açıklamalarına yer verilmiştir.
Aynı Tebliğin "10.5. Türkiye'den yurtdışı mukimi kişi ve kurumlara verilen
hizmetler" başlıklı bölümünde konu ile ilgili açıklamalara yer verilmiş olup, Tebliğin
"10.5.2." bölümünde de indirimden faydalanmanın şartları açıklanmıştır.
Bu hüküm ve açıklamalara göre;
- 6491 sayılı Türk Petrol Kanununun 12 nci maddesinde yer alan kurumlar vergisi
istisnası, Türkiye'deki petrol arama ve üretim faaliyetlerine yönelik olduğundan, yurt
dışındaki işlemler kapsamında kurumlar vergisi istisnasından yararlanılması söz
konusu değildir.
- Sadece Türkiye'de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan faaliyetler
Kurumlar Vergisi Kanununun 10/1-(ğ) maddesinde belirtilen indirim kapsamında
olduğundan, Pakistan'da yürütülen petrol ve doğalgaz arama faaliyetlerine yönelik
hizmetlere konu kazançlar için indirim uygulanması mümkün bulunmamaktadır.
.... mukimi şirkete .... verilen sismik ve jeolojik araştırma, yer çekimi ve manyetik
veri toplama, işleme ve yorumlama hizmetleri, yurt dışında bulunan işyeri
aracılığıyla yapıldığından, bu iş dolayısıyla elde edilerek Türkiye'de genel sonuç
hesaplarına intikal ettirilen kazançların, Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci
maddesinin birinci fıkrasının (h) bendine göre kurumlar vergisinden istisna edilmesi
mümkündür.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
İmza