Zirai ürün tesliminden önce üreticiye yapılan avans ödemelerinde uygulanacak gelir vergisi tevkifat oranı hk.
Özelge: Zirai ürün tesliminden önce üreticiye yapılan avans
ödemelerinde uygulanacak gelir vergisi tevkifat oranı hk.
Sayı:
B.07.1.GİB.4.45.15.02-27-9-89
Tarih:
21/09/2011
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
MANİSA VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü
Sayı : B.07.1.GİB.4.45.15.02-27-9-89 21/09/2011
Konu : Zirai ürün alımlarındaki avans ödemeleri
İlgide kayıtlı dilekçenizde ... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numaralı mükellefi
olduğunuzu, ürün tesliminden önce üreticiye yapılan avans ödemelerinde uygulanacak gelir vergisi
tevkifat oranı ile defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerden yapılan zirai ürün alımları karşılığı
yapılan ödemeler ile avans ödemelerinin 8.000 TL'sını aşması halinde tevsik zorunluluğu
kapsamında olup olmadığı konusunda Başkanlığımızdan görüş talebinde bulunmaktasınız.
A- GELİR VERGİSİ KANUNU UYGULAMASI YÖNÜNDEN:
Bilindiği üzere, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 53 üncü maddesinde; "Çiftçilerin elde
ettikleri zirai kazançlar, bu Kanunun 94 üncü maddesine göre hâsılatları üzerinden tevkifat
yapılmak suretiyle vergilendirilir. 54 üncü maddede yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan
çiftçiler ile bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya on yaşına kadar ikiden fazla
traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları gerçek usulde (zirai işletme hesabı veya diledikleri
takdirde bilânço esasına göre) tespit olunarak vergilendirilir. Kazançları gerçek usulde
vergilendirilmeyen çiftçiler bu kazançları için beyanname vermezler. Ancak, çiftçiye ait olmakla
beraber zirai işletmeye dâhil edilmeyen biçerdöver veya bu mahiyetteki bir motorlu araç veya on
yaşına kadar ikiden fazla traktörün işletilmesinden elde edilen gelirler ticari kazanç hükümlerine
göre vergilendirilir." hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun 94 üncü maddesinde ise; kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu
müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortakları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların
iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur
olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilânço veya zirai işletme esasına göre
tespit eden çiftçilerin aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dâhil) nakden
veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya
mecbur oldukları hükme bağlanmıştır.
Yine aynı maddenin 11 inci bendinde; "Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler
için yapılan ödemelerden;
a) Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için,
i) Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için % 1,
ii) (i) alt bendi dışında kalanlar için % 2,
b) Diğer zirai mahsuller mahsulleri için,
i) Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2, ii) (i) alt bendi dışında kalanlar için % 4,"
oranında vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.
Diğer taraftan, 15.09.1990 tarih ve 20636 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 164 seri no.lu
Gelir Vergisi Genel Tebliği ile zirai ürünlerin alımında yapılacak gelir vergisi tevkifatı ve müteselsil
sorumluluk konusunda gerekli açıklamalar yapılmıştır.
Söz konusu tebliğin 3 üncü bölümünde yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere, 193 sayılı
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve kuruluşların, çiftçilerden satın
aldıkları zirai ürünler için yaptıkları ödemelerden (avans olarak ödenenler dâhil) tevkifat yapmak
zorunda oldukları Ancak, bu tevkifatın yapılmaması halinde, ürünü çiftçiden satın alanın
sorumluluğu olmakla birlikte, bu ürünün daha sonraki safhalarda alım-satımına taraf olanların da
tevkif yoluyla ödenmeyen vergi ile buna bağlı ceza, gecikme faizi ve gecikme zammından
müteselsilen sorumlu olacakları açıklamalarına yer verilmiştir.
Yine, 185 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 6 ncı bölümünde alivre işlemlere ait borsa
tescillerinde vergi tevkifatı yönünden yapılacak işlemlere ait açıklamalara yer verilmiş olup, (d)
bendinde de; "Alivre muamelelere ilişkin ürün teslimlerinde (alivre muamele tesciline ait
beyannamenin kapatılması ve ürün satış tescili işleminin yapılması sırasında), ödemenin tamamı
üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır. Ancak, daha önce avans ödemesi olmuş ise, bu
ödemeden kesilen verginin, ürün satışının tescilinde yapılan tevkifat tutarından mahsup edileceği
tabiidir." denilmektedir.
Buna göre; Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde sayılan kişi, kurum ve
kuruluşların çiftçilerden ileride satın alacakları zirai ürünlere karşılık olmak üzere avans
mahiyetindeki ödemeleri üzerinden alıma konu olacak zirai ürünün niteliğine göre belirlenen
oranda (G.V.K'nun 94. maddesinin 11.bendine göre) gelir vergisi tevkifatı yapmaları gerekmektedir.
B- VERGİ USUL KANUNU UYGULAMASI YÖNÜNDEN:
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 235 inci maddesinde "Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile
kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde
vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha
makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona
imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt
tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur.
Çiftçiden avans üzerine yapılan mubayaalarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir."
hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin (2) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığına,
mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilât ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya
posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun
kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme yetkisi verilmiştir.
Bu yetkiye istinaden yayımlanan 320, 323, 324, 332 ve 337 seri no.lu Vergi Usul Kanunu
Genel Tebliğlerinde tahsilât ve ödemelerin tevsik zorunluluğu ve uygulamaya ilişkin esasları
açıklanmıştır.
Söz konusu tebliğlerde; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler,
defter tutmak zorunda olan çiftçiler, serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnafın kendi
aralarında yapacakları ticari işlemleri ile nihai tüketicilerden (Türkiye'de mukim olmayan
yabancılar hariç) mal veya hizmet bedeli olarak yapacakları 8.000 TL üzerindeki tahsilât ve
ödemelerin Bankalar, Özel Finans Kurumları (Katılım Bankaları) ve Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel
Müdürlüğü aracı kılınarak yapılacağı, defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerle yapılan işlemler ile
her türlü mal ve hizmet bedeli, avans, depozito, peyakçesi gibi ödeme veya tahsilâtların da tevsik
zorunluluğu kapsamında olduğu belirtilmiştir. Söz konusu tebliğlerde sayılanların defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerle yapacakları
ticari işlemlerde tahsilât ve ödemelerini tevsik zorunluluğu kapsamında yerine getirmeleri
gerekmekte olup, 320 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde de, "tespit edilen tutarı aşan
avansların da banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsiki zorunludur."
denilmiştir.
Bu nedenle, şirketiniz tarafından defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerden müstahsil
makbuzu ile 8.000,00 TL üzerinde gerçekleştirilecek zirai ürün alımları karşılığında yapılan
ödemeler ile zirai ürün alımlarına karşılık olmak üzere yapacağınız avans ödemelerinin anılan
tebliğlerde belirtilen kurumlar aracı kılınarak yerine getirilmesi ve bu ödemelerin söz konusu
kurumlarca düzenlenecek belgelerle tevsik zorunluluğu bulunmaktadır.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
(*) Bu Özelge 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 413.maddesine dayanılarak verilmiştir.
(**) İnceleme, yargı ya da uzlaşmada olduğu halde bu konuya ilişkin olarak yanlış bilgi verilmiş ise
bu özelge geçersizdir.
(***) Talebiniz üzerine tayin edilmiş olan bu özelgeye uygun işlem yapmanız hâlinde, bu fiilleriniz
dolayısıyla vergi tarh edilmesi icap ederse, tarafınıza vergi cezası kesilmeyecek ve tarh edilen vergi
için gecikme faizi hesaplanmayacaktır.